By પશ્ચિમ બંગાળ સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટને જાણ કરી હતી કે તે રાજ્યમાં અન્ય પછાત વર્ગો (OBC) ને ઓળખવા માટે એક નવો સર્વે કરશે અને ત્રણ અઠવાડિયામાં આ કવાયત પૂર્ણ કરશે. રાજ્યની OBC ની સુધારેલી યાદીમાં ઘણા મુસ્લિમ સમુદાયોનો સમાવેશ વિવાદને જન્મ આપ્યો છે, અને હાઇકોર્ટે પણ સંમતિ આપી છે કે “ધર્મ ખરેખર એકમાત્ર માપદંડ હોય તેવું લાગે છે”. આ વિવાદ શું છે અને મમતા બેનર્જીની આગેવાની હેઠળની સરકાર આગળ શું કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂકે છે તે અહીં છે.
આ કેસ પશ્ચિમ બંગાળ સરકાર દ્વારા 2010 અને 2012 ની વચ્ચે 77 સમુદાયો, જેમાંથી 75 મુસ્લિમ હતા, ને OBC ની યાદીમાં ઉમેરવાના પગલાથી શરૂ થયો છે. આ ઉમેરાઓથી લઘુમતી સમુદાયના રાજકીય તુષ્ટિકરણના આરોપો ઉભા થયા અને આ મામલો કોલકાતા હાઇકોર્ટ સુધી પહોંચ્યો, જેણે 2024 માં ઉમેરાઓને રદ કર્યા હતો.
શરૂઆતમાં, કેન્દ્રો અને રાજ્યોની OBC યાદીમાં ઘણા મુસ્લિમ સમુદાયોનો સમાવેશ થાય છે.
૨૦૨૪માં પશ્ચિમ બંગાળની રજૂઆતને ધ્યાનમાં રાખીને, તેણે કહ્યું કે તેણે જાતિઓનો સમાવેશ કરવા માટે ત્રણ-સ્તરીય પ્રક્રિયાનું પાલન કર્યું હતું પરંતુ ગયા વર્ષના ધ ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાના એક અહેવાલ મુજબ, ચોક્કસ મુસ્લિમ સમુદાયોના કિસ્સામાં ૨૪ કલાકથી ઓછા સમયમાં આ કવાયત પૂર્ણ કરી.
તેનું મહત્વ અને વિવાદ સમજાવવા માટે અહીં પાંચ મુદ્દાઓમાં આખી વાર્તા છે.
પશ્ચિમ બંગાળ સરકારે ૧૮ માર્ચે સુપ્રીમ કોર્ટને જણાવ્યું હતું કે તે કયા સમુદાયોને તેની OBC યાદીમાં સમાવવામાં આવશે તે નક્કી કરવા માટે નવી કવાયત હાથ ધરશે. તેણે કહ્યું કે આ કવાયત ત્રણ મહિનામાં પૂર્ણ થશે. ન્યાયાધીશ બીઆર ગવઈ અને એજી મસીહની બે ન્યાયાધીશોની બેન્ચે બંગાળને સમય આપ્યો અને જુલાઈ માટે મામલો મુલતવી રાખ્યો હતો.
૨૦૧૦ થી રાજ્યમાં જારી કરાયેલા તમામ પ્રમાણપત્રોને રદ કરવાનો હાઇકોર્ટે આદેશ આપ્યા પછી બંગાળ સરકારે આ મામલો સુપ્રીમ કોર્ટમાં લાવ્યો હતો.
ડિસેમ્બર ૨૦૨૪માં બંગાળની અપીલની સુનાવણી કરતા, સુપ્રીમ કોર્ટે ટિપ્પણી કરી હતી કે “અનામત ધર્મના આધારે હોઈ શકે નહીં.
મે ૨૦૨૪ માં, કોલકાતા હાઈકોર્ટે એક પીઆઈએલની સુનાવણી કરતી વખતે નવી ઓબીસી યાદીને “ગેરકાયદેસર” ગણાવી હતી. તેણે ૨૦૧૦ થી બંગાળમાં જારી કરાયેલા તમામ ઓબીસી પ્રમાણપત્રોને રદ કરી દીધા છે, જ્યારે ૭૭ સમુદાયો ઉમેરવામાં આવ્યા હતા.
કોર્ટે નિર્દેશ આપ્યો હતો કે પશ્ચિમ બંગાળ પછાત વર્ગો માટેના કમિશન દ્વારા નવી યાદી તૈયાર કરવામાં આવે છે.
જોકે, હાઈકોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે તેનો આદેશ એવા વર્ગોને અસર કરશે નહીં જેમને અનામત પ્રક્રિયાનો લાભ મળી ચૂક્યો છે. તેણે એમ પણ ઉમેર્યું હતું કે આ આદેશ રાજ્યના એક્ઝિક્યુટિવ ઓર્ડરમાં દખલ કરતો નથી, જેમાં ૨૦૧૦ પહેલા ૬૬ વર્ગના ઓબીસીનું વર્ગીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું.
પશ્ચિમ બંગાળના મુખ્યમંત્રી અને તૃણમૂલ કોંગ્રેસના વડા મમતા બેનર્જીએ હાઈકોર્ટના ચુકાદા પાછળ રાજકીય પ્રેરણા હોવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો.અમે ઓબીસી પ્રમાણપત્રો રદ કરવાના આદેશને સ્વીકારતા નથી. ઉનાળાના વેકેશન પછી અમે ઉચ્ચ અદાલતમાં ચૂંટણી લડીશું, ચુકાદાના બે દિવસ પછી એક રેલીમાં મમતાએ કહ્યું હતું.
તે ૨૦૨૪ ની સામાન્ય ચૂંટણીનો સમય હતો.
“હું કોર્ટનો આદર કરું છું, પરંતુ થોડા ન્યાયાધીશો ફક્ત ભાજપ અને સીપીઆઈ(એમ) ના આદેશોનું પાલન કરી રહ્યા છે, તેવું તેણીએ ઉમેર્યું હતું.
દરમિયાન, કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે હાઈકોર્ટના ચુકાદાનું સ્વાગત કર્યું અને કહ્યું કે મમતા બેનર્જી પોતાની વોટ બેંક માટે પછાત વર્ગોના અનામતને લૂંટવા માંગે છે અને તે અનામત મુસ્લિમ જાતિઓને આપવા માંગે છે.
“મમતા બેનર્જીએ કોઈપણ સર્વેક્ષણ વિના 118 મુસ્લિમ જાતિઓને ઓબીસી અનામત આપી. મમતા બેનર્જી પોતાની વોટ બેંક માટે પછાત વર્ગોના અનામતને લૂંટવા માંગે છે અને તે અનામત મુસ્લિમ જાતિઓને આપવા માંગે છે,” અમિત શાહે ન્યૂઝ એજન્સી એએનઆઈને જણાવ્યું, હાઈકોર્ટના આદેશનું સ્વાગત કર્યું હતું.
ભાજપે આરોપ લગાવ્યો છે કે મમતાના નેતૃત્વ હેઠળની સરકાર વોટ બેંકની રાજનીતિ માટે ક્વોટા સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરી રહી છે.
