By 
ભારત લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસને નાબૂદ કરવાની તેની પ્રતિબદ્ધતામાં અડગ છે અને રહેશે. અમારો સંકલ્પ વર્ષ 2027 સુધીમાં આ લક્ષ્યાંકને હાંસલ કરવાનો છે
(જી.એન.એસ) તા. 10
નવી દિલ્હી,
કેન્દ્રીય આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રી શ્રી જગત પ્રકાશ નડ્ડા દ્વારા 13 જેટલાં ઓળખાયેલા એલએફ અસરગ્રસ્ત રાજ્યોના આરોગ્ય મંત્રીઓ અને વરિષ્ઠ અધિકારીઓ સાથે વિડિયો કોન્ફરન્સ દ્વારા લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસ (LF)ના નાબૂદી માટે વાર્ષિક રાષ્ટ્રવ્યાપી માસ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન (MDA) અભિયાનનો પ્રારંભ કરાવ્યો હતો. સહભાગીઓને ઝુંબેશ, તેના ઉદ્દેશ્યો, હાથ ધરવામાં આવતી મુખ્ય વ્યૂહાત્મક પ્રવૃત્તિઓ અને MDA કાર્યક્રમનું ઉચ્ચ કવરેજ અને પાલન સુનિશ્ચિત કરવામાં ભાગ લેનારા રાજ્યોની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા વિશે માહિતી આપવામાં આવી હતી. આ ઝુંબેશ 13 રાજ્યોના 111 અસરગ્રસ્ત જિલ્લાઓને આવરી લે છે, જ્યાં ઘરે ઘરે જઈને ફાઇલેરિયાસિસ નિવારણ દવાઓ આપવામાં આવે છે.
આ બેઠકમાં વિવિધ રાજ્યનાં આરોગ્ય મંત્રીઓ શ્રી સત્ય કુમાર યાદવ (આંધ્રપ્રદેશ), શ્રી અશોક સિંઘલ (આસામ), શ્રી શ્યામ બિહારી જયસ્વાલ (છત્તીસગઢ), શ્રી ઋષિકેશ ગણેશભાઇ પટેલ (ગુજરાત), શ્રી ઇરફાન અન્સારી (ઝારખંડ), શ્રી દિનેશ ગુંડુ રાવ (કર્ણાટક), શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લા (મધ્યપ્રદેશ), શ્રી મુકેશ મહાલિંગા (ઓડિશા), શ્રી મંગલ પાંડે (બિહાર), શ્રી પ્રકાશરાવ આબિટકર (મહારાષ્ટ્ર) અને શ્રી બ્રિજેશ પાઠક (ઉત્તરપ્રદેશ)નો સમાવેશ થાય છે.
એમડીએ અભિયાન ભારતની એલએફ નાબૂદી વ્યૂહરચનાનો મુખ્ય ઘટક છે. જેનું નેતૃત્વ સ્વાસ્થ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય હેઠળ નેશનલ સેન્ટર ફોર વેક્ટર બોર્ન ડિસીઝ કન્ટ્રોલ (એનસીવીબીડીસી) દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. આ કાર્યક્રમ એન્ટિ-ફિલેરિયલ દવાઓના ડોર-ટુ-ડોર વહીવટ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે દરેક પાત્ર વ્યક્તિ રોગના સંક્રમણને રોકવા માટે સૂચવેલી દવાનું સેવન કરે છે. એલએફ સામાન્ય રીતે “હાથીપગા” તરીકે ઓળખાય છે, તે ચેપગ્રસ્ત મચ્છરો દ્વારા ફેલાતો પરોપજીવી રોગ છે. તે લિમ્ફોએડેમા (અંગોમાં સોજો) અને હાઇડ્રોસેલ (સ્ક્રોટલ સોજો) જેવી શારીરિક વિકલાંગતા તરફ દોરી જઈ શકે છે અને અસરગ્રસ્ત વ્યક્તિઓ અને પરિવારો પર લાંબા ગાળાનો બોજો લાદી શકે છે.
આ કાર્યક્રમમાં બોલતા કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “એલએફ-મુક્ત ભારત એ અમારી પ્રતિબદ્ધતા છે અને આ લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવા માટે દરેક નાગરિકની ભાગીદારી અને સક્રિય સમુદાયની ભાગીદારીની જરૂર છે. સહિયારી જવાબદારીની ભાવના સાથે આપણે લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસને નાબૂદ કરી શકીએ છીએ અને કરોડોનું રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરી શકીએ છીએ.” તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “આપણાં માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીજીનાં સક્ષમ નેતૃત્વ હેઠળ, આ અભિયાન જન ભાગીદારીની ભાવનાથી પ્રેરિત હશે, જે તેને જન આંદોલનમાં પરિવર્તિત કરશે. તેમજ સમુદાયની સક્રિય ભાગીદારી અને સામૂહિક માલિકીની ભાવના સાથે ભારત લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસને નાબૂદ કરી શકે છે, જેથી લાખો લોકો આ રોગથી સુરક્ષિત રહે.”
લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસ લોકોને અશક્ત બનાવે છે અને તેમના જીવનની ગુણવત્તાને બગાડે છે. તેની નોંધ લઈને શ્રી નડ્ડાએ વર્ષ 2030ના સ્થાયી વિકાસ લક્ષ્યાંકથી ઘણા આગળ આ રોગ નાબૂદ થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે પાંચ પાંખિયાવાળી વ્યૂહરચના અમલમાં મૂકવાની અપીલ કરી હતી. તેમણે 13 રાજ્યોના 111 જિલ્લાઓમાં વર્ષમાં બે વખત યોજાતા એમડીએ અભિયાન દરમિયાન કોઈ પણ વ્યક્તિ બાકાત ન રહે તે સુનિશ્ચિત કરવા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “10 ફેબ્રુઆરીથી, આ દવાઓ સ્થાનિક જિલ્લાઓમાં 17.5 કરોડથી વધુની વસ્તીને વિના મૂલ્યે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે. આ વિસ્તારોના રહેવાસીઓ આ રોગથી પોતાને અને તેમના પરિવારોને બચાવવા માટે દવાઓનું સેવન કરે તે જરૂરી છે.” તેમણે ઉચ્ચ વ્યાપ હાંસલ કરવાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “સ્થાનિક જિલ્લાઓએ એ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે લાયકાત ધરાવતા લોકોમાંથી 90 ટકાથી વધારે લોકો ફિલેરિયા વિરોધી દવાઓનો વપરાશ કરે. અમારી સામૂહિક પ્રતિબદ્ધતા અને દ્રઢ નિશ્ચય જીવનમાં પરિવર્તન લાવવામાં મદદ કરશે અને લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસથી મુક્ત ભવિષ્યને સુનિશ્ચિત કરશે.”
શ્રી નડ્ડાએ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને રાજ્ય સ્તરે આ અભિયાન પર નજર રાખવાનો આગ્રહ કર્યો હતો કે જેથી અસરગ્રસ્ત લોકોનું ઝડપથી નિદાન સુનિશ્ચિત થઈ શકે. તેમણે આ માટે ઓળખાયેલા રાજ્ય/જિલ્લા સ્તરે રાજકીય અને વહીવટી નેતૃત્વની વ્યક્તિગત સંડોવણી માટે પણ અપીલ કરી હતી.
કેન્દ્રીય મંત્રીએ અભિયાનની પ્રવૃત્તિઓને ટેકો આપવા માટે વિવિધ મંત્રાલયો અને વિભાગોને જોડીને સંપૂર્ણ સરકારી અભિગમ અપનાવવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે એ બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, આ સંકલિત અભિગમ અને સંલગ્ન મંત્રાલયોમાં ઉચ્ચ-સ્તરીય હિમાયત સાથે આંતરક્ષેત્રીય સમન્વયને પ્રોત્સાહન આપશે.
શ્રી નડ્ડાએ રાજ્યોને લોકોમાં જાગૃતિ લાવવા માટે અસરકારક આઇઇસી પ્રવૃત્તિઓ લાગુ કરવા અપીલ કરી હતી. તેમણે વ્યાપક પહોંચ માટે ડિજિટલ ટેકનોલોજીને જોડવાની અપીલ કરી હતી. આ નોંધ પર, તેમણે યુપી અને ઓડિશા દ્વારા કરવામાં આવેલા સારા કાર્યો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને ડિજિટલ તકનીકોનો અસરકારક રીતે ઉપયોગ કરીને તેમની પ્રશંસા કરી હતી.
તેમણે રાજ્યનાં સ્વાસ્થ્ય મંત્રીઓની રાજકીય સંડોવણીનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે તેમને અન્ય ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ, ખાસ કરીને સાંસદો અને ધારાસભાઓ અને પરિષદો તેમજ પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓને સામેલ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા અને એમડીએની પ્રવૃત્તિઓના અસરકારક અમલીકરણને સુનિશ્ચિત કરવા સમુદાયોને એકત્રિત કરવામાં તેમની સક્રિય ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.
શ્રી નડ્ડાએ જણાવ્યું હતું કે, આયુષ્માન આરોગ્ય મંદિર (એએએમ) સુવિધાઓમાં એમએમડીપી સેવાઓને સંપૂર્ણપણે સંકલિત કરવાનાં પ્રયાસો ચાલી રહ્યાં છે. જેથી વધારે સારી સ્વ-સંભાળ મેળવી શકાય અને આશરે 50 ટકા લિમ્ફોડેમાનાં કેસોમાં દર વર્ષે મોર્બિડિટી મેનેજમેન્ટ એન્ડ ડિસેબિલિટી પ્રિવેન્ટેનિયન (એમએમડીપી) કિટ્સ પ્રાપ્ત થાય છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, એનએચએમ હેઠળ હાઇડ્રોકલેક્ટોમી સર્જરીની જોગવાઈ છે અને પીએમજેએવાય યોજના લાભાર્થીઓ માટે હાઇડ્રોકલેક્ટોમીનો વિકલ્પ પણ ધરાવે છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે 2024માં સ્થાનિક રાજ્યોમાં લગભગ 50% હાઇડ્રોસિલ સર્જરી કરવામાં આવી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ પ્રયાસો મારફતે આરોગ્ય મંદિરો એલએફનું ભારણ ઘટાડવામાં મદદ કરશે. અસરગ્રસ્ત લોકોને તંદુરસ્ત જીવન જીવવાની તક આપશે અને રોગમુક્ત, વિકસિત ભારતના વિઝનને પ્રોત્સાહન આપશે.
કેન્દ્રીય આરોગ્ય પ્રધાને ઉચ્ચ મૃત્યુદર ધરાવતા આ રોગને અસરકારક રીતે સંચાલિત કરવાના મહત્વને પુનરાવર્તિત કરીને તેમના સંબોધનનું સમાપન કર્યું હતું. આ છેલ્લો પડકાર છે એ બાબતનો ઉલ્લેખ કરીને તેમણે સ્વાસ્થ્ય કાર્યકર્તાઓને જમીની સ્તરથી લક્ષિત વિસ્તારોમાં કેન્દ્રિત રીતે કામ કરવા અપીલ કરી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “ભારત લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસને નાબૂદ કરવાની પોતાની પ્રતિબદ્ધતામાં અડગ રહ્યું છે અને રહેશે. અમારો સંકલ્પ વર્ષ 2027 સુધીમાં આ લક્ષ્યાંક હાંસલ કરવાનો છે.”
MDA વિશે:
એમડીએ અભિયાન આંધ્રપ્રદેશ, આસામ, બિહાર, છત્તીસગઢ, ગુજરાત, ઝારખંડ, કર્ણાટક, કેરળ, મધ્ય પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, ઓડિશા, ઉત્તર પ્રદેશ અને પશ્ચિમ બંગાળના 111 સ્થાનિક જિલ્લાઓને આવરી લેશે. આ ઝુંબેશ વ્યાપક નિવારણ વ્યૂહરચનાઓ, ઉન્નત જાગૃતિ અને એમડીએ સાથે વ્યાપક અનુપાલનને સુનિશ્ચિત કરીને લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસને નાબૂદ કરવાની સરકારની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતાની પુષ્ટિ કરે છે.
માસ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન (MDAS) ઝુંબેશમાં એલએફ-એન્ડેમિક વિસ્તારોમાં તમામ લાયક વ્યક્તિઓને પછી ભલેને તેઓ લક્ષણો ધરાવતા હોય કે નહીં, એન્ટિ-ફિલેરિયલ દવાઓના સંયોજન નિરીક્ષણ હેઠળ રાખવામાં આવે છે. દવાની પદ્ધતિમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છેઃ
- ડબલ ડ્રગ રેજિમેન્ટ (DA): ડાયેથાઇલકારબામાઝાઇન સાઇટ્રેટ (DEC) અને એલ્બેન્ડાઝોલ
- ટ્રિપલ ડ્રગ રિજિન (IDA): આઇવરમેક્ટિન, ડાયેઇથિલકારબામાઝિન સાઇટ્રેટ (DEC) અને એલ્બેન્ડાઝોલ
એમડીએનો ઉદ્દેશ ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિઓના લોહીના પ્રવાહમાં હાજર માઇક્રોસ્કોપિક ફિલેરિયલ પરોપજીવીઓને દૂર કરીને એલએફના ફેલાવાને ઘટાડવાનો છે. આમ તે મચ્છરો દ્વારા વધુ સંક્રમણને અટકાવે છે. એમડીએની દવા અત્યંત સલામત અને અસરકારક હોવા છતાં ખાલી પેટે તેનું સેવન ન કરવું જોઈએ. નીચેના જૂથોએ ઔષધિઓનું સેવન ન કરવું જાઈએઃ
– 2 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો
– ગર્ભવતી મહિલાઓ
– ગંભીર રીતે બીમાર વ્યક્તિઓ
અન્ય તમામ પાત્ર વ્યક્તિઓએ યોગ્ય વપરાશની ખાતરી કરવા અને બગાડ અથવા દુરૂપયોગને ટાળવા માટે પ્રશિક્ષિત આરોગ્ય કાર્યકરની હાજરીમાં દવાનું સેવન કરવું જોઈએ.
આ બેઠકમાં શ્રીમતી પુણ્ય સલિલા શ્રીવાસ્તવ, કેન્દ્રીય આરોગ્ય સચિવ; શ્રીમતી આરાધના પટનાયક, અધિક સચિવ અને આરોગ્ય મંત્રાલયનાં એમડી (NHM), કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ અને રાજ્યોના અધિક મુખ્ય સચિવ, અગ્ર સચિવ અને એમડી (એનએચએમ) ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.
