પ્રલય મિસાઇલનું અનાવરણ: જાણો ભારતના પ્રથમ સ્વદેશી ટેક્ટિકલ ક્વાસી-બેલિસ્ટિક વેપનની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ

પ્રજાસત્તાક દિવસ 2025: ભારતે રવિવારે નવી દિલ્હીના કર્તવ્ય પથ પર સ્વદેશી લશ્કરી શક્તિ અને નવીનતાના ભવ્ય પ્રદર્શન સાથે તેનો 76મો પ્રજાસત્તાક દિવસ ઉજવ્યો. પરેડના મુખ્ય આકર્ષણોમાં યુદ્ધ દેખરેખ પ્રણાલી ‘સંજય’ અને વ્યૂહાત્મક મિસાઇલ ‘પ્રલય’નો સમાવેશ થાય છે, જેનું પ્રથમ વખત અનાવરણ કરવામાં આવ્યું હતું.

વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ‘મેક ઇન ઇન્ડિયા’ પહેલ હેઠળ વિકસિત અનેક અદ્યતન સંરક્ષણ તકનીકોનું પણ પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું હતું. આમાં નાગ મિસાઇલ સિસ્ટમ, પિનાક વેપન સિસ્ટમ, અગ્નિબાન મલ્ટીપલ બેરલ રોકેટ લોન્ચર, આકાશ વેપન સિસ્ટમ, બજરંગ લાઇટ સ્પેશિયાલિસ્ટ વાહન અને T-90 ભીષ્મ મેઇન બેટલ ટેન્કનો સમાવેશ થાય છે.

બિઝનેસ સ્ટાન્ડર્ડ અનુસાર, ‘પ્રલય’ એ અદ્યતન ટેકનોલોજીથી સજ્જ એક અત્યાધુનિક મિસાઇલ છે. DRDO દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ, તે પરંપરાગત હુમલાઓ માટે રચાયેલ ભારતની પ્રથમ બેલિસ્ટિક મિસાઇલ છે, જેમ કે ધ હિન્દુ દ્વારા નોંધવામાં આવ્યું છે. લેન્ડ-મોબાઇલ લોન્ચર પરના કેનિસ્ટરથી માત્ર 10 મિનિટમાં લોન્ચ કરવામાં સક્ષમ, તે 60 સેકન્ડમાં કમાન્ડથી લોન્ચ સુધી જઈ શકે છે.

આ મિસાઇલમાં સોલિડ-ફ્યુઅલ રોકેટ મોટર અને મેન્યુવરેબલ રીએન્ટ્રી વ્હીકલ (MaRV) છે, જે મિડ-એર મેન્યુવર્સને એન્ટિ-બેલિસ્ટિક મિસાઇલ (ABM) સિસ્ટમ્સ દ્વારા શોધ ટાળવા દે છે. તેના ચોકસાઇ સ્ટ્રાઇક્સ ઇનર્શિયલ નેવિગેશન અને રડાર ઇમેજિંગ દ્વારા સંચાલિત થાય છે, જે લગભગ 10 મીટરની સર્ક્યુલર એરર પ્રોબેબિલિટી (CEP) પ્રાપ્ત કરે છે. વધુમાં, થ્રસ્ટ વેક્ટર કંટ્રોલ માટે તેની જેટ વેન સિસ્ટમ ઇવેસિવ ટર્મિનલ-ફેઝ મેન્યુવર્સને સક્ષમ કરે છે, અને તે રશિયાની ઇસ્કંદર-એમ મિસાઇલની જેમ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ્સને ગેરમાર્ગે દોરવા માટે ડેકોય તૈનાત કરી શકે છે.

2015 માં રૂ. 332.88 કરોડના બજેટ સાથે મંજૂર કરાયેલ આ પ્રોજેક્ટ, હૈદરાબાદમાં રિસર્ચ સેન્ટર ઇમરાત (RCI) દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવ્યો હતો. 22 અને 23 ડિસેમ્બર, 2021 ના રોજ પ્રારંભિક પરીક્ષણો કરવામાં આવ્યા હતા, ત્યારબાદ 7 નવેમ્બર, 2023 ના રોજ ત્રીજું પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. સંરક્ષણ મંત્રાલયે 2022 માં 120 પ્રલય મિસાઇલોની ખરીદીને મંજૂરી આપી હતી, અને એપ્રિલ 2023 માં ભારતીય વાયુસેના માટે 7,500 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે વધારાના 250 મિસાઇલો મેળવવાની યોજના હતી.

DRDO નું ટેકનોલોજીકલ પ્રદર્શન

પરેડમાં DRDO નું ટેબ્લો, ‘રક્ષા કવચ: મલ્ટી-લેયર પ્રોટેક્શન અગેન્સ્ટ મલ્ટિ-ડોમેન થ્રેટ્સ’ થીમ પર, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા વધારવાના હેતુથી તેના તાજેતરના નવીનતાઓને પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાં ક્વિક-રિએક્શન સપાટીથી હવામાં પ્રહાર કરતી મિસાઇલ, એરબોર્ન પ્રારંભિક ચેતવણી અને નિયંત્રણ પ્રણાલી અને અદ્યતન ટોવ્ડ આર્ટિલરી ગન સિસ્ટમ જેવી ઘણી અદ્યતન સિસ્ટમો દર્શાવવામાં આવી હતી.

પ્રદર્શિત અન્ય સિસ્ટમોમાં રડાર ટેકનોલોજી, લેસર-આધારિત નિર્દેશિત-ઊર્જા શસ્ત્રો અને ડ્રોન ડિટેક્શન સિસ્ટમ્સનો સમાવેશ થાય છે, જે સંરક્ષણ ટેકનોલોજીમાં ભારતની વધતી જતી આત્મનિર્ભરતા દર્શાવે છે.

ભારતની સાંસ્કૃતિક અને લશ્કરી પરાક્રમની ઉજવણી

પ્રજાસત્તાક દિવસની ઉજવણીમાં ભારતની સાંસ્કૃતિક સમૃદ્ધિ અને તકનીકી પ્રગતિ પર પણ પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો. ‘સ્વર્ણિમ ભારત: વિરાસત ઔર વિકાસ’ (સુવર્ણ ભારત: વારસો અને વિકાસ) થીમનું પ્રતિનિધિત્વ કરતી એકત્રીસ ઝાંખીઓ કર્તવ્ય પથ પર રજૂ કરવામાં આવી. પ્રથમ વખત, સેના, નૌકાદળ અને વાયુસેનાના એકીકરણનું પ્રતીક કરતી ત્રિ-સેવાઓની ઝાંખીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.

જોકે, ફ્લાયપાસ્ટમાં એડવાન્સ્ડ લાઇટ હેલિકોપ્ટર (ALH) ધ્રુવનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો ન હતો, કારણ કે તાજેતરના અકસ્માતને કારણે કાફલો ગ્રાઉન્ડેડ રહે છે. આમ છતાં, પરેડ ભારતની લશ્કરી ક્ષમતાઓ અને સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં આત્મનિર્ભરતા પ્રત્યેની તેની પ્રતિબદ્ધતાના પુરાવા તરીકે ઉભરી આવી.

પ્રલય મિસાઇલ અને અન્ય અત્યાધુનિક સિસ્ટમ્સ જેવી સ્વદેશી પ્રગતિઓ સાથે, ભારત વૈશ્વિક સંરક્ષણ સંશોધક તરીકે તેની સ્થિતિ મજબૂત કરવાનું ચાલુ રાખે છે.