દૌલત કા ખેલ… BCCI મીડિયા અધિકારોથી કરે છે જંગી કમાણી, વાયાકોમે કેવી રીતે બદલ્યું ભારતીય ક્રિકેટનું ગણિત

મેચની રાહ જોવાઈ રહી છે અને 2જી સપ્ટેમ્બરે યોજાનારી આ શાનદાર મેચ વિશે જ ચર્ચા છે. એશિયા કપ પછી હવે વર્લ્ડ કપ પણ છે, પરંતુ આ બધાની વચ્ચે ગુરુવારે ક્રિકેટ જગત સાથે જોડાયેલી એક મહત્વપૂર્ણ ઘટના બની. BCCIએ ભારતમાં રમાતી આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટ મેચોના પ્રસારણ માટે ટીવી અને ડિજિટલ અધિકારોની જાહેરાત કરી અને તેમાં Viacom-18નો વિજય થયો. આનો અર્થ એ થયો કે આગામી પાંચ વર્ષ સુધી ચાહકો નવી ચેનલ પર ભારતમાં યોજાનારી આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટ મેચો જોઈ શકશે. આ ડીલથી બીસીસીઆઈને મોટી આવક થઈ છે, પરંતુ હજુ પણ ઈન્ટરનેશનલ ક્રિકેટની આવક આઈપીએલ કરતા ઘણી પાછળ છે. મીડિયા અધિકારોનું આ આખું ગણિત શું છે અને તેનાથી ભારતીય ક્રિકેટનું ચિત્ર કેવી રીતે બદલાઈ ગયું છે, સમજો…

BCCIએ ગુરુવારે સપ્ટેમ્બર 2023 થી માર્ચ 2028 (5 વર્ષ) સુધીના ક્રિકેટ ચક્ર માટે મીડિયા અધિકારોની જાહેરાત કરી હતી. આ સમયગાળા દરમિયાન, ભારતમાં રમાયેલી તમામ આંતરરાષ્ટ્રીય મેચો અને સ્થાનિક મેચોનું ટેલિકાસ્ટ વાયાકોમ 18 પર થયું હતું. Viacom 19 એ 5963 કરોડ રૂપિયામાં ટીવી અને ડિજિટલ બંને અધિકારો ખરીદ્યા છે. મતલબ કે હવે ભારતમાં યોજાનારી મેચો ટીવી પર સ્પોર્ટ્સ 18 અને ડિજિટલ પર Jio સિનેમા પર જોવા મળશે.

આ પાંચ વર્ષના ચક્રમાં ભારતમાં કુલ 88 આંતરરાષ્ટ્રીય મેચો રમાશે, જેમાં 25 ટેસ્ટ મેચ, 27 ODI અને 36 T-20 મેચ સામેલ છે. વાયાકોમ 18 દરેક આંતરરાષ્ટ્રીય મેચ માટે BCCIને લગભગ 67.8 કરોડ રૂપિયા આપશે. છેલ્લા ચક્રમાં, સ્ટાર સ્પોર્ટ્સ આ માટે પ્રતિ મેચ 60 કરોડ રૂપિયા ચૂકવતી હતી. આનો અર્થ એ થયો કે બીસીસીઆઈને આગામી પાંચ વર્ષ માટે આ ડીલથી બમ્પર આવક થવા જઈ રહી છે, કુલ રૂ. 5963 કરોડની ડીલમાંથી રૂ. 3101 કરોડ ડિજિટલ અધિકારો માટે અને રૂ. 2862 કરોડ ટીવી અધિકારો માટે છે.

જો આપણે બ્રોડકાસ્ટ કંપનીઓના વલણ પર નજર કરીએ તો, હવે સમગ્ર ધ્યાન આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટમાંથી ખાનગી લીગ તરફ વળ્યું છે. ભારતીય ક્રિકેટની તાજેતરની સ્થિતિ પણ આ જ દર્શાવે છે, જે રીતે આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટના અધિકારો સામે આવ્યા છે, તેવી જ રીતે BCCIએ પણ IPLના મીડિયા અધિકારો વેચી દીધા હતા. 2023 થી 2027 ના ચક્ર માટે IPL માટે કુલ રૂ. 44 હજાર કરોડ (ટીવી અને ડિજિટલ) ની બોલી લગાવવામાં આવી હતી, જ્યારે 2023-28 માટે સ્થાનિક આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટ માટે, આ રકમ માત્ર રૂ. 6000 કરોડની આસપાસ હતી, જે સમગ્ર તફાવતને સમજાવે છે. બીસીસીઆઈ આઈપીએલમાં એક મેચના પ્રસારણથી આશરે રૂ. 110 કરોડની કમાણી કરે છે જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટના પ્રસારણથી માત્ર રૂ. 67 કરોડની કમાણી થાય છે.

Viacom 18 ની Jio સિનેમાએ જ્યારથી ઉદ્યોગમાં પ્રવેશ કર્યો ત્યારથી જ હલચલ મચાવી દીધી છે. પહેલા ક્રિકેટ જગત પર સ્ટાર વર્લ્ડનો દબદબો હતો, પરંતુ હવે વારો છે Jio સિનેમાનો. ભારતમાં બનતી ઘણી ઘટનાઓ હવે ફક્ત Jio સિનેમા પર જ જોવા મળશે, તેમાંથી ઈન્ડિયન પ્રીમિયર લીગ, મહિલા પ્રીમિયર લીગ સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. આ સિવાય હવે ભારતની ઈન્ટરનેશનલ મેચો પણ અહીં આવી ગઈ છે, જોકે આઈસીસી સંબંધિત ઈવેન્ટ્સ માત્ર સ્ટાર સ્પોર્ટ્સ અને હોટ સ્ટાર પર જ જોવા મળશે.

જિયોએ આંતરરાષ્ટ્રીય મેચોના મીડિયા અધિકારો માટે સોનીને માત આપી હતી, તે પહેલાં તેણે IPL મીડિયા અધિકારો માટે સોની અને સ્ટારને પણ હરાવ્યું હતું. ખાસ વાત એ છે કે મીડિયા અધિકારોને લઈને ચાલી રહેલા આ યુદ્ધની વચ્ચે ચાહકોને ફાયદો થઈ રહ્યો છે, કારણ કે Jio પર પહેલાથી જ તમામ પ્રસારણ ફ્રીમાં થઈ રહ્યું છે, તેને જોતા હોટસ્ટારે વર્લ્ડ કપ 2023 પણ ફ્રીમાં બતાવવાનું નક્કી કર્યું છે. તેના પ્લેટફોર્મ પર નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. Jioએ અગાઉ IPL, FIFA વર્લ્ડ કપ, WPL અને કેટલીક અન્ય ઈવેન્ટ્સ ફ્રીમાં બતાવી હતી.