SBI અને HDFC બેંક વિશ્વની ટોચની 100 સૌથી મોટી બેંકોમાં સામેલ

આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ભારતની મજબૂત નાણાકીય હાજરી નોંધાવી શકે તે માટે સરકારનું લક્ષ્ય : આગામી વર્ષોમાં દેશમાં ફક્ત 4 થી 5 મોટી અને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધાત્મક બેંકો હોય ભારત સરકાર અને જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો (PSBs) વચ્ચે 12-13 સપ્ટેમ્બરના રોજ યોજાનારી ‘મંથન‘ ફક્ત નિયમિત બેઠક નથી, પરંતુ આગામી દાયકા માટે દેશની બેંકિંગ સિસ્ટમને આકાર આપવા માટે બ્લુપ્રિન્ટ બની શકશે

હાલમાં, ભારત તરફથી ફક્ત બે નામ – સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) અને HDFC બેંક – વિશ્વની 100 સૌથી મોટી બેંકોની યાદીમાં સામેલ થયા છે. આવી સ્થિતિમાં, કેન્દ્ર સરકારે ફરી એકવાર સરકારી બેંકોના વિલીનીકરણની તૈયારી શરૂ કરી દીધી છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, સરકારનું લક્ષ્ય એ છે કે આગામી વર્ષોમાં, દેશમાં ફક્ત 4 થી 5 મોટી અને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધાત્મક બેંકો હોય, જે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ભારતની મજબૂત નાણાકીય હાજરી નોંધાવી શકે.

ભારત સરકાર અને જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો (PSBs) વચ્ચે 12-13 સપ્ટેમ્બરના રોજ યોજાનારી ‘મંથન’ ફક્ત નિયમિત બેઠક નથી, પરંતુ આગામી દાયકા માટે દેશની બેંકિંગ સિસ્ટમને આકાર આપવા માટે બ્લુપ્રિન્ટ બની શકે છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, આ પરિષદમાં માળખું, કદ, શાસન મોડેલ, ડિજિટલ પરિવર્તન, વૈશ્વિક સ્પર્ધામાં ભાગીદારી અને સરકારી બેંકોના વિલીનીકરણ જેવા મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવશે.

 આ વિચારમંથન પીએસબીની ભાવિ દિશા નક્કી કરશે.

બે વર્ષ પછી યોજાઈ રહેલી આ પરિષદ ઘણી રીતે ખાસ છે. દેશના ટોચના બેંકિંગ અધિકારીઓ, નીતિ નિર્માતાઓ, આરબીઆઈના ડેપ્યુટી ગવર્નર સ્વામીનાથન જે. અને કન્સલ્ટિંગ ફર્મ મેકકિન્સીના નિષ્ણાતો તેમાં ભાગ લઈ રહ્યા છે. એટલે કે, તે માત્ર ઔપચારિક ચર્ચાઓ જ નહીં, પણ નીતિગત ફેરફારોની નક્કર તૈયારી માટેનું પ્લેટફોર્મ બની ગયું છે.

મોટી બેંકો તરફ સરકારનો ઝુકાવ – શું ફરીથી મર્જર થશે ?

વિચારમંથનના સત્તાવાર કાર્યસૂચિમાં ‘મર્જર’નો કોઈ સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ ન હોવા છતાં, સૂત્રો કહે છે કે પીએસબીના મર્જરના આગામી રાઉન્ડ અંગે ચર્ચા શક્ય છે.

• 2020 માં છેલ્લા વિલીનીકરણ પછી, ભારતમાં જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોની સંખ્યા 27 થી ઘટીને 12 થઈ ગઈ.
• સરકાર હવે માને છે કે ભારતના વિકાસશીલ અર્થતંત્રને ટેકો આપવા માટે 4-5 વૈશ્વિક સ્તરે મજબૂત બેંકોની જરૂર છે.
• સરકારની આ વિચારસરણી ‘વિકસિત ભારત વિઝન 2047’ ના લક્ષ્ય સાથે પણ જોડાયેલી છે.

– એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, આ વિચાર-મંથન ભવિષ્યના માળખા માટે રોડમેપ નક્કી કરશે. મર્જર, સંપત્તિ ગુણવત્તા, ગ્રાહક અનુભવ – બધા મુદ્દાઓની સંપૂર્ણ સમીક્ષા કરવામાં આવશે.

હાલમાં, ભારતમાં ફક્ત બે બેંકો – સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) અને HDFC બેંક – વિશ્વની ટોચની 100 સૌથી મોટી બેંકોની યાદીમાં (સંપત્તિના આધારે) સ્થાન મેળવી શકી છે. આ આંતરરાષ્ટ્રીય રેન્કિંગમાં ભારતની ઓછી હાજરીને ધ્યાનમાં રાખીને, કેન્દ્ર સરકાર ફરી એકવાર જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોના મર્જરની યોજના પર ગંભીરતાથી વિચાર કરી રહી છે.

 શું પીએસબીમાં વિદેશી રોકાણની મર્યાદા વધારવામાં આવશે?

-આગામી વર્ષોમાં ભારતના બેંકિંગ ક્ષેત્રને મોટી મૂડીની જરૂર પડશે.

– FDI (વિદેશી પ્રત્યક્ષ રોકાણ) મર્યાદા વધારવાનો પ્રસ્તાવ પણ ચર્ચા માટે આવી શકે છે, જેથી વિદેશી રોકાણકારો જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોમાં સીધા મૂડી રોકાણ કરી શકે.

-આની અસર એ થશે કે બેંકોની મૂડી સ્થિતિ મજબૂત થશે અને નાણાકીય સ્થિરતા વધશે.

 બજાર અને રોકાણકારો માટે તેનો શું અર્થ થાય છે?

જો પીએસબીના મર્જર અને પુનર્ગઠનની પ્રક્રિયા આગળ વધારવામાં આવે તો તેની અસર સીધી બજાર અને રોકાણકારો પર જોવા મળશે:

– લાંબા ગાળે શેર મૂલ્યમાં મજબૂતાઈ શક્ય છે, ખાસ કરીને એવી બેંકોમાં જે મોટી બેંકોમાં રૂપાંતરિત થશે.

– રોકાણકારો નીતિ સ્પષ્ટતાની રાહ જોઈ રહ્યા હોવાથી ટૂંકા ગાળા માટે અસ્થિરતા ચાલુ રહી શકે છે.

-બજેટ 2026માં આ દિશામાં મોટી જાહેરાતો શક્ય છે.