By અર્થશાસ્ત્રીઓ અને વિશ્લેષકોના મતે, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI) નાણાકીય વર્ષ 2024-25 (FY25) માટે સરકારને લગભગ 2.5 લાખ કરોડ રૂપિયાનું રેકોર્ડ ડિવિડન્ડ આપે તેવી શક્યતા છે. આ ગયા વર્ષના 2.1 લાખ કરોડ રૂપિયાના મોટા ચુકવણી કરતા વધારે હશે અને આ વર્ષે સરકારને વધુ નાણાં ઉધાર લેવાની જરૂરિયાત ઘટાડી શકે છે.
જો વાસ્તવિક ચુકવણી 2.5 લાખ કરોડ રૂપિયાને પાર કરે છે, તો તે ગયા વર્ષે RBI દ્વારા આપવામાં આવેલા ડિવિડન્ડ કરતા લગભગ 20% વધુ હશે. તે સરકારના બજેટ અંદાજ 2.2 લાખ કરોડ રૂપિયાના વર્ષ માટે પણ સરળતાથી વટાવી જશે. વિશ્લેષકો કહે છે કે આ કેન્દ્રના નાણાંકીય ખર્ચ માટે એક મોટો ટેકો હશે, ખાસ કરીને એવા વર્ષમાં જ્યારે સરકાર અર્થતંત્રને વેગ આપવા માટે વધુ ખર્ચ કરે તેવી અપેક્ષા છે.
ડિવિડન્ડમાં અપેક્ષિત ઉછાળો બે મુખ્ય કારણોસર છે. પ્રથમ, RBI એ રૂપિયાને સ્થિર રાખવા માટે બજારમાં મોટી માત્રામાં યુએસ ડોલર વેચ્યા. આ વેચાણથી આવક થઈ. બીજું, કેન્દ્રીય બેંકે તેના પ્રવાહિતા સંચાલન દ્વારા બેંકોને ભંડોળ આપીને વ્યાજ મેળવ્યું હતું.
એક વિદેશી બેંકિંગ જૂથ માને છે કે ડિવિડન્ડ રૂ. ૩.૫ લાખ કરોડ જેટલું ઊંચું હોઈ શકે છે, જે RBI તરફથી સરકારને અત્યાર સુધીનું સૌથી વધુ હશે.
RBI મેના અંતમાં ચોક્કસ ડિવિડન્ડ રકમની જાહેરાત કરે તેવી શક્યતા છે. ગયા વર્ષે, ચુકવણીએ ઘણા લોકોને આશ્ચર્યચકિત કર્યા કારણ કે તે મોટાભાગના લોકોની અપેક્ષા કરતા બમણું હતું.
આ ભંડોળ સરકાર માટે મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે રાજકોષીય ખાધ – સરકારની આવક અને ખર્ચ વચ્ચેનો તફાવત – ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. જ્યારે સરકાર ડિવિડન્ડ દ્વારા વધુ નાણાં મેળવે છે, ત્યારે તેને બજારમાંથી વધુ ઉધાર લેવાની જરૂર નથી. આ બોન્ડ યીલ્ડ ઘટાડવામાં પણ મદદ કરે છે અને બેંકિંગ સિસ્ટમમાં પ્રવાહિતા સુધારે છે.
