By ધ ઇકોનોમિક ટાઇમ્સે અહેવાલ આપ્યો છે કે નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા (NPCI) વેપારી વ્યવહારો માટે ‘કલેક્ટ કોલ’ પદ્ધતિને તબક્કાવાર બંધ કરીને ઓનલાઈન ચુકવણી છેતરપિંડીને રોકવા તરફ આગળ વધી રહી છે.
આ ઘટનાથી વાકેફ બે બેંકરો, જેમને રિપોર્ટમાં ટાંકવામાં આવ્યા છે, તેમણે જણાવ્યું હતું કે આ પગલું ગ્રાહકો માટે ડિજિટલ ચુકવણીને વધુ સુરક્ષિત બનાવવાના સરકારના વ્યાપક વિઝન સાથે સુસંગત છે.
કલેક્ટ કોલ શું છે?
કલેક્ટ કોલ, અથવા ‘પુલ’ વ્યવહાર, વેપારીઓને ગ્રાહકો પાસેથી ચુકવણી વિનંતીઓ શરૂ કરવાની મંજૂરી આપે છે. તેમ છતાં, છેતરપિંડી કરનારાઓ આ પદ્ધતિનો ઉપયોગ અન્ય લોકોને અસ્તિત્વમાં ન હોય તેવા માલ અને સેવાઓ માટે ચૂકવણી કરવા માટે છેતરપિંડી કરવાના હેતુથી કરે છે.
વેપારીઓનું કલેક્ટ કોલ પર વધુ નિયંત્રણ હોવાથી, છેતરપિંડીની શક્યતા વધુ હોય છે.
પુશ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન
અધિકારીઓ હવે ‘પુલ’ વ્યવહારોને બદલે ‘પુશ’ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છે. આ તકનીક હેઠળ, ખરીદદારો ફક્ત QR કોડ સ્કેન કરીને અથવા મેન્યુઅલી ચુકવણી માહિતી લખીને ચુકવણી મોકલે છે.
આ ચુકવણીકર્તાને ચુકવણી પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ આપે છે, જેનાથી છેતરપિંડીની શક્યતા ઓછી થાય છે.
આ પગલા પાછળનું કારણ
ડિજિટલ પેમેન્ટ છેતરપિંડીમાં વધારો થવા વચ્ચે આ પગલું લેવામાં આવ્યું છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ના ડેટા દર્શાવે છે કે નાણાકીય વર્ષ 25 ના પહેલા ભાગમાં 13,133 છેતરપિંડીના બનાવો બન્યા હતા, જેમાં રૂ. 514 કરોડનું નુકસાન થયું હતું.
નાણાકીય વર્ષ 24 દરમિયાન, ડિજિટલ બેંકિંગ સંબંધિત છેતરપિંડીના પરિણામે રૂ. 1,457 કરોડનું સંયુક્ત નાણાકીય નુકસાન થયું હતું.
મોટાભાગના ગ્રાહકો પહેલાથી જ QR કોડ અને એપ્લિકેશન-આધારિત ચુકવણીઓથી પરિચિત હોવાથી, બેંકો અને નિયમનકારો માને છે કે કલેક્ટ કોલ્સ દૂર કરવાથી UPI વ્યવહારોમાં વિક્ષેપ પડશે નહીં.
કેટલાક વેપારીઓ પાસે ચુકવણી માટે QR કોડ હોય છે અને Google Pay અને PhonePe જેવા મોટા પ્લેટફોર્મ તેમને પ્રમાણિત કરે છે, જેનાથી છેતરપિંડીના જોખમો ઓછા થાય છે.
બીજી બાજુ, મોટાભાગના છેતરપિંડી કરનારાઓ ઘણીવાર નકલી વેબસાઇટ્સ બનાવે છે અને શંકાસ્પદ ગ્રાહકો પાસેથી પૈસા ચોરી કરવા માટે કલેક્ટ કોલ્સનો ઉપયોગ કરે છે. આ વેપારીઓ માટે પર્યાપ્ત Know Your Customer (KYC) પ્રમાણીકરણ ન હોવાથી, તેઓ પૂછપરછ કર્યા વિના કામ કરવાનું સંચાલન કરે છે.
આનો સામનો કરવા માટે, NPCI એ પેમેન્ટ એગ્રીગેટર્સ અને બેંકોને વિનંતી કરી છે કે તેઓ મોટા વેપારીઓને કલેક્ટ કોલનો ઉપયોગ કરવાની મંજૂરી આપતા પહેલા તેમને પ્રમાણિત કરે. જો કે, આ ચકાસણી કેવી રીતે હાથ ધરવામાં આવશે તે અંગે હજુ સુધી કોઈ સ્પષ્ટ માર્ગદર્શિકા નથી.
