ઈન્દિરા ગાંધી બાદ જે દેશ તરફ કોઈ ભારતીય વડાપ્રધાને પાછું વળીને જોયું નથી, ત્યાં શા માટે 7મી વાર જઈ રહ્યા છે PM મોદી? 

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી આજથી એટલે કે મંગળવારથી UAEની બે દિવસીય મુલાકાતે જશે. જ્યારે વડાપ્રધાન 13 અને 14 ફેબ્રુઆરીના રોજ UAE જઈ રહ્યા છે ત્યારે નોંધનીય છે કે 2014માં PM બન્યા બાદ UAEની આ તેમની સાતમી મુલાકાત હશે. એટલું જ નહીં પરંતુ છેલ્લા 8 મહિનામાં પીએમ ત્રીજી વખત મધ્ય પૂર્વના આ દેશની મુલાકાતે છે.

આ દરમિયાન પીએમ UAEના રાષ્ટ્રપતિ શેખ મોહમ્મદ બિન જાયદ અલ નાહયાન સાથે મુલાકાત કરશે. વિશ્વની તાજેતરની ઘટનાઓને ધ્યાનમાં રાખીને, બંને દેશો દ્વિપક્ષીય સંબંધોને નવી ધાર આપવાનો પ્રયાસ કરશે. જો સરકારના નિવેદનો પર વિશ્વાસ કરવામાં આવે તો, “બંને દેશો વચ્ચે વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી અને પરસ્પર હિતના પ્રાદેશિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓ પર ઊંડી અને વિગતવાર ચર્ચાઓ કરવામાં આવશે.”

રાષ્ટ્રપતિ ઉપરાંત વડાપ્રધાન મોદી UAEના ઉપરાષ્ટ્રપતિ, વડાપ્રધાન અને સંરક્ષણ મંત્રીને પણ મળવાના છે. પીએમ દુબઈમાં વર્લ્ડ ગવર્નમેન્ટ સમિટમાં પણ ભાગ લેશે અને પછી ભાષણ આપશે. દુબઈ બાદ પીએમનો કાર્યક્રમ અબુધાબીમાં છે. અહીં તેઓ અબુધાબીના પ્રથમ હિન્દુ મંદિર BAPSનું ઉદ્ઘાટન કરશે. અહીં તેમનો ભારતીય સમુદાયને સંબોધવાનો બીજો કાર્યક્રમ પણ છે.

ભારત-UAE સંબંધો રાજકીય, સાંસ્કૃતિક અને આર્થિક પાયા પર આધારિત છે. ભારત-યુએઈની નિકટતાનો સૌથી મજબૂત આધાર દ્વિપક્ષીય વેપાર છે. જો આપણે 2020-23ના સત્તાવાર આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો આ સમયગાળા દરમિયાન ભારત અને UAE વચ્ચે લગભગ 85 અબજ યુએસ ડોલરનો વેપાર થયો હતો.

આ બિઝનેસ પાર્ટનરશિપ હતી. UAE ભારત માટે પણ મહત્વનું છે કારણ કે તે 2022-23 દરમિયાન ભારતમાં FDI રોકાણ કરનારા ટોચના 4 દેશોમાં સામેલ હતું. ભારતીય સમુદાયના અંદાજે 35 લાખ લોકો સંયુક્ત આરબ અમીરાતમાં રહે છે. ભારતીય સમુદાય યુએઈમાં સૌથી મોટો વિદેશી સમૂહ છે. ફેબ્રુઆરી 2022 માં બંને દેશો વચ્ચે વ્યાપક આર્થિક ભાગીદારી કરાર (CEPA) પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ સંબંધમાં એક સીમાચિહ્નરૂપ માનવામાં આવતું હતું.

ઈન્દિરા ગાંધીથી લઈને મોદી સુધી

વર્ષ 1976માં તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ ફખરુદ્દીન અલી અહેમદ દ્વારા ભારત-UAE સંબંધોનો મજબૂત પાયો નાખવામાં આવ્યો હતો. તે પછી તે યુએઈ ગયો હતો. આ પછી પણ 2003 અને 2010માં તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ UAEની સત્તાવાર મુલાકાતે ગયા હતા. પરંતુ વડા પ્રધાન સાથે આ વલણ વધુ આગળ વધતું જણાતું નથી.

ઈન્દિરા ગાંધી જ્યારે વડાપ્રધાન હતા ત્યારે મે 1981માં યુએઈ ગયા હતા. તે પછી સાડા ત્રણ દાયકા સુધી કોઈ પણ વડાપ્રધાને UAEની મુલાકાત લીધી નથી. પીએમ મોદીના વડાપ્રધાન બન્યા બાદ આ મુદ્દે યુએઈ સાથે સંબંધો નવેસરથી સ્થાપિત થવા લાગ્યા હતા.

PM 2015, 2018, 2019, 2022, 2023 અને હવે 2024ની શરૂઆતમાં બે વાર UAEની મુલાકાત લેશે. આ રીતે પીએમ મોદીએ પોતાના 10 વર્ષના કાર્યકાળ દરમિયાન કુલ 7 વખત યુએઈને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે. PM મોદીની આ મુલાકાત UAE સિવાય કતારને પણ આવરી લેશે. કતારે તાજેતરમાં જ 8 ભારતીયોની સજા માફ કરી છે.

ભારત-યુએઈ સંબંધો: પડકારો

એ વાત સાચી છે કે છેલ્લા એક દાયકામાં ભારત અને UAE વચ્ચેના સંબંધો મજબૂત થયા છે, પરંતુ બંને દેશો વચ્ચે કેટલાક પડકારો પણ છે. પ્રથમ – UAEમાં ચીનનો વધતો આર્થિક પ્રભાવ હંમેશા ભારત માટે ખતરો રહ્યો છે અને તાજેતરના વર્ષોમાં, ચીને જે રીતે આ સમગ્ર પ્રદેશમાં તેની ચેકબુક મુત્સદ્દીગીરી દ્વારા ઓછા વ્યાજે લોન આપવાનું શરૂ કર્યું છે, ખાસ કરીને UAEમાં, ભારત આનો સામનો કરશે તે સ્વાભાવિક છે. નોંધપાત્ર પડકાર બનો.

UAE ની કફાલા સિસ્ટમની પણ ઘણી ટીકા થાય છે. યુએઈની આ સિસ્ટમ કામદારો અને કર્મચારીઓની સરખામણીમાં નોકરી આપનારા એમ્પ્લોયરોને વધુ શક્તિ આપે છે. આ કારણસર UAE પર માનવાધિકારના ગંભીર ઉલ્લંઘનનો આરોપ પણ લાગ્યો છે. ત્યાં મોટી સંખ્યામાં ભારતીય કામદારો હોવાથી, આ ચિંતા ઘણી હદ સુધી ભારતીયો સાથે પણ જોડાયેલી છે. આ સિવાય ભારત-UAE માટે UAE દ્વારા પાકિસ્તાનને મોટાપાયે કરવામાં આવતી મદદ અને પ્રાદેશિક સંઘર્ષો વચ્ચેના સંબંધોમાં સંતુલન સાધવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ રહેશે.