By અલાહાબાદ હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ યશવંત વર્મા સામે કથિત ભ્રષ્ટાચારના આરોપોને કારણે સંસદ દ્વારા મહાભિયોગ ટાળવા માટે રાજીનામું આપવું એ એકમાત્ર વિકલ્પ રહ્યો છે. સરકાર તેમને પદ પરથી હટાવવા માટે પ્રસ્તાવ લાવવા દબાણ કરી રહી છે. સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશોની નિમણૂક અને હટાવવાની પ્રક્રિયાથી વાકેફ અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે, સંસદના કોઈપણ ગૃહમાં પોતાના કેસનો બચાવ કરતી વખતે, જસ્ટિસ વર્મા જાહેરાત કરી શકે છે કે તેઓ રાજીનામું આપી રહ્યા છે અને તેમનું મૌખિક નિવેદન તેમનું રાજીનામું માનવામાં આવશે. જો તેઓ રાજીનામું આપવાનું નક્કી કરે છે, તો તેમને નિવૃત્ત હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશને મળતા પેન્શન અને અન્ય લાભો મળશે. પરંતુ જો તેમને સંસદ દ્વારા હટાવવામાં આવશે, તો તેમને પેન્શન અને અન્ય લાભોથી વંચિત રાખવામાં આવશે.બંધારણના અનુચ્છેદ ૨૧૭ મુજબ, એક હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશ “પોતાના હસ્તલિખિત પત્ર દ્વારા રાષ્ટ્રપતિને સંબોધીને પોતાનું પદ છોડી શકે છે.” ન્યાયાધીશના રાજીનામાને કોઈપણ મંજૂરીની જરૂર નથી, એક સાદો રાજીનામાનો પત્ર પૂરતો છે. ન્યાયાધીશ પદ છોડવા માટે સંભવિત તારીખ આપી શકે છે. આવા કિસ્સાઓમાં, ન્યાયાધીશ ઓફિસમાં તેમના છેલ્લા દિવસ તરીકે ઉલ્લેખિત તારીખ પહેલા રાજીનામું પાછું ખેંચી શકે છે. સંસદ દ્વારા હટાવવું એ ન્યાયાધીશને પદ છોડવાની બીજી રીત છે.
તત્કાલીન ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ (CJI) સંજીવ ખન્નાએ રાષ્ટ્રપતિ અને વડાપ્રધાનને જસ્ટિસ વર્માને હટાવવા માટે પત્ર લખ્યો હતો, જેઓ રોકડની શોધના વિવાદમાં ફસાયા હતા. જસ્ટિસ ખન્નાનો અહેવાલ ત્રણ ન્યાયાધીશોની ઇન-હાઉસ પેનલની તપાસના તારણો પર આધારિત હતો, જેણે કેસની તપાસ કરી હતી. સૂત્રોએ અગાઉ જણાવ્યું હતું કે જસ્ટિસ ખન્નાએ વર્માને રાજીનામું આપવા માટે દબાણ કર્યું હતું, પરંતુ તેમણે ઇનકાર કર્યો હતો.મહાભિયોગનો પ્રસ્તાવ સંસદના બે ગૃહોમાંથી કોઈપણ એકમાં લાવી શકાય છે. રાજ્યસભામાં, ઓછામાં ઓછા ૫૦ સભ્યોએ પ્રસ્તાવ પર હસ્તાક્ષર કરવા પડે છે. લોકસભામાં, ૧૦૦ સભ્યોએ તેને સમર્થન આપવું પડે છે. ન્યાયાધીશ (તપાસ) અધિનિયમ, ૧૯૬૮ અનુસાર, એકવાર ન્યાયાધીશને હટાવવાનો પ્રસ્તાવ કોઈપણ ગૃહમાં દાખલ કરવામાં આવે, ત્યારે અધ્યક્ષ અથવા સભાપતિ, જે પણ હોય, દૂર કરવા (અથવા, લોકપ્રિય શબ્દોમાં, મહાભિયોગ) ના આધારની તપાસ કરવા માટે ત્રણ સભ્યોની સમિતિની રચના કરશે. સમિતિમાં ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ (CJI) અથવા સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશ, ૨૫ હાઈકોર્ટમાંથી એકના મુખ્ય ન્યાયાધીશ અને એક “વિશિષ્ટ ન્યાયવિદ” નો સમાવેશ થાય છે.
સંસદીય બાબતોના મંત્રી કિરણ રિજિજુએ ગયા અઠવાડિયે જણાવ્યું હતું કે વર્તમાન કેસ “થોડો અલગ” છે કારણ કે તત્કાલીન CJI ખન્ના દ્વારા રચવામાં આવેલી ઇન-હાઉસ સમિતિએ તેનો અહેવાલ પહેલેથી જ સુપરત કરી દીધો છે. તેમણે કહ્યું કે, “તો આ મામલે શું કરવું, તે અંગે અમે નિર્ણય લઈશું.” મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે પ્રક્રિયાનું પાલન કરવું પડશે, પરંતુ “પહેલેથી જ હાથ ધરાયેલી તપાસને કેવી રીતે એકીકૃત કરવી” તે નક્કી કરવું પડશે. તેમણે કહ્યું કે, “નિયમ મુજબ, એક સમિતિની રચના કરવી પડશે અને પછી સમિતિએ એક અહેવાલ સુપરત કરવો પડશે અને અહેવાલ ગૃહમાં રજૂ કરવામાં આવશે અને મહાભિયોગ માટે ચર્ચાઓ શરૂ થશે. અહીં, સંસદ દ્વારા નહીં, પરંતુ એક સમિતિની રચના પહેલેથી જ કરવામાં આવી છે. પરંતુ તેને અવગણી શકાય નહીં કારણ કે તે CJI દ્વારા રચવામાં આવી હતી.”ન્યાયાધીશ (તપાસ) અધિનિયમ હેઠળ સમિતિની ફરજિયાત રચના અંગેના પ્રશ્નોના જવાબમાં, રિજિજુએ કહ્યું કે અધ્યક્ષ નિર્ણય લેશે. તેમણે કહ્યું કે ઇન-હાઉસ પેનલના અહેવાલ અને કાયદા હેઠળના અહેવાલને સુમેળ સાધવો એ “ગૌણ બાબત” છે.
પ્રાથમિક ઉદ્દેશ્ય મહાભિયોગ પ્રસ્તાવ લાવવાનો છે.ચોમાસુ સત્ર ૨૧ જુલાઈથી શરૂ થઈને ૧૨ ઓગસ્ટે સમાપ્ત થાય છે. માર્ચમાં રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં જસ્ટિસ વર્માના નિવાસસ્થાને લાગેલી આગ, જ્યારે તેઓ દિલ્હી હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશ હતા, ત્યારે આઉટહાઉસમાંથી બળી ગયેલી રોકડની ઘણી બોરીઓની શોધ તરફ દોરી ગઈ હતી. જોકે ન્યાયાધીશે રોકડ વિશે અજ્ઞાનતાનો દાવો કર્યો હતો, પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા નિયુક્ત સમિતિએ સંખ્યાબંધ સાક્ષીઓ સાથે વાતચીત કર્યા પછી અને તેમનું નિવેદન નોંધ્યા પછી તેમને દોષિત ઠેરવ્યા હતા. ત્યારથી સર્વોચ્ચ અદાલતે તેમને તેમની મૂળ હાઈકોર્ટ, અલાહાબાદ હાઈકોર્ટમાં સ્થાનાંતરિત કર્યા છે, જ્યાં તેમને કોઈ ન્યાયિક કાર્ય સોંપવામાં આવ્યું નથી.સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશ વી. રામાસ્વામી અને કલકત્તા હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશ સૌમિત્ર સેન અગાઉ મહાભિયોગની કાર્યવાહીનો સામનો કરી ચૂક્યા છે, પરંતુ તેમણે રાજીનામું આપી દીધું હતું. જસ્ટિસ વર્માને પદ પરથી હટાવવાની કાર્યવાહી સંસદના આગામી ચોમાસુ સત્રમાં હાથ ધરવામાં આવશે. નવા સંસદ ભવનમાં હાથ ધરાયેલી આ પ્રથમ મહાભિયોગ કાર્યવાહી હશે.
