By માર્કેટ રેગ્યુલેટર સેબી દ્વારા ગુરુવારે અમદાવાદ, મુંબઈ અને ગુરુગ્રામ આ ૩ શહેરોમાં શેરબજારના ઇતિહાસની સૌથી મોટી રેડ પાડવામાં આવી હતીઃ આ રેડ દરમિયાન ૩૦૦ કરોડના પમ્પ એન્ડ ડમ્પ કૌભાંડને ખુલ્લુ પાડવામાં આવ્યું હતું : શેરબજારના ઇતિહાસની સૌથી મોટી રેડ ; મૂડી બજાર નિયમનકાર સેબીએ અમદાવાદ, મુંબઈ અને ગુરુગ્રામમાં એક મોટી કાર્યવાહીમાં ૩૦૦ કરોડ રૂપિયાના ‘‘પંપ એન્ડ ડમ્પ” કૌભાંડનો પર્દાફાશ કર્યો. આ મામલા સાથે સંકળાયેલા બે સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે આ સેબીના અત્યાર સુધીના સૌથી મોટા દરોડાઓમાંનો એક છે, ખાસ કરીને રકમની દ્રષ્ટિએ.સામાન્ય રીતે, પંપ એન્ડ ડમ્પ કૌભાંડના કિસ્સાઓમાં, સેબી સંસ્થાઓ સામે આદેશો જારી કરે છે. ખૂબ જ ઓછા કિસ્સાઓમાં, સેબી વર્તમાન કેસની જેમ, સંસ્થાઓ સામે સીધી શોધ અને જપ્તીની સત્તા પણ અનામત રાખે છે.
પહેલી વાર આટલી મોટી સર્ચ અને જપ્તીની કાર્યવાહી
સામાન્ય રીતે, સેબી ફક્ત આવા કિસ્સાઓમાં જ ઓર્ડર જારી કરે છે, પરંતુ ખૂબ જ ઓછા કિસ્સાઓમાં તે સર્ચ અને જપ્તીની શક્તિનો ઉપયોગ કરે છે, જેમ કે આ વખતે કરવામાં આવ્યું છે. આ કેસ ફરી એકવાર નાના અને મધ્યમ-કેપ શેરોમાં હેરાફેરીનો વધતો ટ્રેન્ડ પ્રકાશિત કરે છે અને તે રોકાણકારો માટે એક મોટો પાઠ પણ છે.
આખો મામલો શું છે ?
સેબીની આ કાર્યવાહી લગભગ ૧૫-૨૦ શેલ કંપનીઓ પર કેન્દ્રિત હતી, જે કેટલીક લિસ્ટેડ કંપનીઓના પ્રમોટરો દ્વારા પોતાના શેરમાં હેરાફેરી કરવા માટે બનાવવામાં આવી હતી. આ કંપનીઓ ‘‘માલિકીના વેપારીઓ” તરીકે નોંધાયેલી હતી અને તેમના દ્વારા શેર ખરીદવામાં આવતા હતા. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, બે લિસ્ટેડ એગ્રો-ટેક કંપનીઓ અને તેમના પ્રમોટર્સ આ નેટવર્કના કેન્દ્રમાં છે.
દરોડામાં સેબીને શું મળ્યું ?
આ દરોડામાં સેબીએ દસ્તાવેજો, રબર સ્ટેમ્પ અને કંપની સંબંધિત અન્ય મહત્વપૂર્ણ રેકોર્ડ જપ્ત કર્યા છે. પ્રારંભિક તપાસ મુજબ, કૌભાંડની રકમ ઓછામાં ઓછી રૂા. ૩૦૦ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે. જોકે, જપ્ત કરાયેલા દસ્તાવેજોના વિશ્લેષણ પછી ચિત્ર સ્પષ્ટ થશે.
‘‘પંપ એન્ડ ડમ્પ” યોજના શું છે ?
‘‘પંપ એન્ડ ડમ્પ” યોજનામાં સામેલ લોકો પહેલા તેમના નજીકના રોકાણકારો દ્વારા શેર ખરીદીને કંપનીના સ્ટોકને આગળ ધપાવે છે. જ્યારે શેરનો ભાવ વધે છે અને સામાન્ય રોકાણકારોને તેની જાણ થાય છે, ત્યારે આ લોકો તેમના શેર ઊંચા ભાવે વેચીને નફો કમાય છે. આ પછી, શેરના ભાવમાં ભારે ઘટાડો થાય છે અને છૂટક રોકાણકારો ફસાઈ જાય છે. સેબીએ અગાઉ પંપ અને કૌભાંડના કેસમાં ઘણી નાની અને મિડ કેપ કંપનીઓ સામે કાર્યવાહી કરી છે.એક સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે, ‘‘આરોપી કંપનીનો સ્ટોક એક વર્ષ કરતાં ઓછા સમયમાં રૂા.૧ થી રૂા.૪૦ સુધી પહોંચી ગયો અને પછી પાછો રૂા.૨-૩ સુધી ઘટી ગયો, જ્યારે કંપનીના વ્યવસાય કે કમાણીમાં કોઈ મોટો ફેરફાર થયો નથી.” આ પેટર્ન સ્પષ્ટપણે છેતરપિંડી દર્શાવે છે.
ટેલિગ્રામ ચેનલોએ પણ તપાસ કરી
સેબી એ પણ તપાસ કરી રહી છે કે શું કેટલીક ટેલિગ્રામ ચેનલો પણ આ કૌભાંડમાં સામેલ હતી, જ્યાં આ કંપનીઓના શેરનો પ્રચાર કરવામાં આવી રહ્યો હતો. ખાસ વાત એ છે કે આ પ્રમોશન સેબીમાં નોંધાયેલા ન હોય તેવા વિશ્લેષકો દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યું હતું. સેબી એ શોધવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે કે શું આ ટેલિગ્રામ જૂથો પણ આ સમગ્ર હેરાફેરી કાવતરાનો ભાગ હતા.
