‘હિંદુ લગ્ન સંસ્કાર છે, નાચવા-ગાવાનું આયોજન નહિ’, તલાકના કિસ્સામાં SCની ટિપ્પણી

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે હિંદુ લગ્ન એક સંસ્કાર છે, જે ભારતીય સમાજમાં પવિત્ર સંસ્થાનો દરજ્જો ધરાવે છે. આ કોઈ નૃત્ય અને ગાવાની ઘટના નથી. સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું કે, હિંદુ લગ્નને માન્ય બનાવવા માટે તે યોગ્ય સંસ્કાર અને ધાર્મિક વિધિઓ સાથે થવું જોઈએ. લગ્ન સંબંધિત વિધિઓનું નિષ્ઠાપૂર્વક પાલન કરવું જોઈએ. સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું, વિવાદોના કિસ્સામાં, રિવાજોનું પાલન કરવાના પુરાવા રજૂ કરવા જરૂરી છે. નિર્ણયમાં, સુપ્રીમ કોર્ટે હિંદુ મેરેજ એક્ટ, 1955 હેઠળ હિંદુ લગ્નની કાનૂની જરૂરિયાતો અને પવિત્રતાને સ્પષ્ટ કરી છે.

જસ્ટિસ બીવી નાગરથના અને જસ્ટિસ ઑગસ્ટિન જ્યોર્જ મસિહની બેન્ચે કહ્યું કે, પરંપરાગત વિધિઓ અથવા સપ્તપદી જેવા ધાર્મિક વિધિઓ વિના કરવામાં આવેલા લગ્નને હિન્દુ લગ્ન ગણવામાં આવશે નહીં. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, કાયદા હેઠળ માન્ય લગ્ન માટે જરૂરી ધાર્મિક વિધિઓનું પાલન કરવું પડશે. આમ કરવામાં નિષ્ફળતા અધિનિયમની કલમ 7 મુજબ હિંદુ લગ્નની રચના કરશે નહીં. કોર્ટે કહ્યું કે, હિંદુ લગ્ન અધિનિયમની કલમ 8 હેઠળ લગ્નની નોંધણી લગ્નના પુરાવાની સુવિધા આપે છે, પરંતુ તે કાયદાની કલમ 7 અનુસાર લગ્ન કર્યા સિવાય તેને માન્યતા આપતું નથી.

…પછી લગ્ન નોંધણી કરાવી શકાતી નથી

ખંડપીઠે કહ્યું કે, જો હિંદુ લગ્ન રિવાજો પ્રમાણે ન થાય તો રજીસ્ટ્રેશન થઈ શકે નહીં. માન્ય હિંદુ લગ્નની ગેરહાજરીમાં, નોંધણી અધિકારી કાયદાની કલમ 8 ની જોગવાઈઓ હેઠળ આવા લગ્નની નોંધણી કરી શકતા નથી.

યુવાનોએ લગ્ન પહેલા ઊંડાણપૂર્વક વિચારવું જોઈએ

સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે, યુવક-યુવતીઓને વિનંતિ છે કે લગ્ન કરતા પહેલા ભારતીય સમાજમાં લગ્ન કેટલા પવિત્ર છે તે સમજી લે. લગ્ન એ ગીત-નૃત્ય કે પીવા-ખાવાની ઘટના નથી. તે એક મહત્વપૂર્ણ પ્રસંગ છે જે એક પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચેના સંબંધને સ્થાપિત કરવા માટે ઉજવવામાં આવે છે, જેઓ પતિ અને પત્નીનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કરે છે.

શું છે સમગ્ર મામલો

એક મહિલા દ્વારા તેની સામે છૂટાછેડાની કાર્યવાહી ટ્રાન્સફર કરવાની માંગ કરતી અરજી પર ચુકાદો આપતાં સર્વોચ્ચ અદાલતે આ ટિપ્પણી કરી હતી. સુનાવણી દરમિયાન પતિ-પત્નીએ તેમના લગ્ન માન્ય ન હોવાનું જાહેર કરવા માટે સંયુક્ત અરજી દાખલ કરી હતી. તેમના દ્વારા કોઈ લગ્ન કરવામાં આવ્યા ન હતા, તેમણે કહ્યું, કારણ કે કોઈ રિવાજો, સંસ્કારો અથવા ધાર્મિક વિધિઓ કરવામાં આવતી નથી. જો કે, તેને જાહેર કલ્યાણ સોસાયટી (રજિસ્ટર્ડ) પાસેથી પ્રમાણપત્ર મેળવવાની ફરજ પડી હતી. હકીકતો પછી બેન્ચે જાહેર કર્યું કે તે માન્ય લગ્ન નથી. કોર્ટે નોંધાયેલા કેસો પણ રદ કર્યા હતા.