ક્યાં છે દુનિયાનું સૌથી ઊંચું શિવ મંદિર? અને શું છે તેનું અર્જુન સાથે કનેક્શન, જાણો…

ભગવાન શિવ હિંદુ ધર્મના ત્રિમૂર્તિઓમાંના એક છે. ભોલેનાથને ભગવાનના ભગવાન પણ કહેવામાં આવે છે. ભારતમાં ઉત્તરથી દક્ષિણ સુધી ભગવાન શિવના અનેક મંદિરો જોવા મળે છે. શું તમે જાણો છો કે વિશ્વનું સૌથી ઊંચું શિવ મંદિર કયું છે? આ છે ઉત્તરાખંડનું તુંગનાથ મંદિર. તુંગનાથ ભગવાન શિવના પાંચ કેદારમાંનું એક છે. ઉત્તરાખંડમાં હાજર 5 પ્રાચીન અને પવિત્ર મંદિરોને પંચ કેદાર કહેવામાં આવે છે. મહાશિવરાત્રીના અવસર પર ચાલો જાણીએ ભગવાન શિવના સૌથી ઊંચા મંદિર સાથે જોડાયેલી રસપ્રદ વાતો.

તુંગનાથ મંદિર ચંદ્રનાથ પર્વત પર 3,680 મીટર (12,073 ફીટ)ની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. તે ઉત્તરાખંડ રાજ્યના રૂદ્રપ્રયાગ જિલ્લામાં છે. મંદિરનો શાબ્દિક અર્થ પર્વતોનો ભગવાન છે. તુંગનાથના દર્શન કરવા માટે સોનપ્રયાગ પહોંચવું પડે છે. આ પછી, તમે ગુપ્તકાશી, ઉખીમઠ, ચોપટા થઈને તુંગનાથ મંદિર પહોંચી શકો છો. મંદિરનો ઈતિહાસ મહાભારત જેટલો જૂનો છે. શાસ્ત્રો અનુસાર, મંદિરનો પાયો અર્જુને નાખ્યો હતો, જે પાંડવ ભાઈઓમાં ત્રીજા સૌથી મોટા હતા.

તુંગનાથ મંદિર સાથે સંબંધિત મહાભારતની પૌરાણિક કથા

તુંગનાથ મંદિરના નિર્માણને લઈને એક પ્રચલિત વાર્તા છે. એવું માનવામાં આવે છે કે હજારો વર્ષ પહેલા પાંડવ ભાઈઓએ ભગવાન શિવને પ્રસન્ન કરવા માટે આ મંદિર બનાવ્યું હતું. વાસ્તવમાં મહાભારતના યુદ્ધમાં પાંડવોએ પોતાના ભાઈઓ અને ગુરુઓને મારી નાખ્યા હતા. પાંડવોએ પોતાના સ્વજનોને મારવાનું પાપ કર્યું હતું. તે સમયે ઋષિ વ્યાસે પાંડવોને કહ્યું કે તેઓ પાપમાંથી ત્યારે જ મુક્ત થશે જ્યારે ભગવાન શિવ તેમને માફ કરશે. પછી પાંડવો શિવની શોધ કરવા લાગ્યા અને હિમાલય પહોંચ્યા. ઘણી મહેનત પછી ભગવાન શિવ તેમને ભેંસના રૂપમાં મળ્યા. જો કે, ભગવાન શિવે તેમને ટાળ્યા કારણ કે તેઓ જાણતા હતા કે પાંડવો દોષિત છે. ભગવાન શિવ ભૂગર્ભમાં ગયા. બાદમાં તેના શરીરના અંગો (ભેંસ) પાંચ અલગ-અલગ સ્થળોએ ઉભા થયા.

જ્યાં પણ આ અંગો દેખાયા, ત્યાં પાંડવોએ શિવ મંદિરો બનાવ્યા. ભગવાન શિવના આ પાંચ ભવ્ય મંદિરોને ‘પંચ કેદાર’ કહેવામાં આવે છે. દરેક મંદિરને ભગવાન શિવના શરીરના એક ભાગથી ઓળખવામાં આવે છે. પંચકેદાર (તૃતીયકેદાર)માં તુંગનાથ ત્રીજું સ્થાન છે. તુંગનાથ મંદિરના સ્થળે ભગવાન શિવના હાથ મળી આવ્યા હતા. મંદિરનું નામ પણ તેના આધારે રાખવામાં આવ્યું હતું. તુંગ એટલે હાથ અને નાથ એટલે ભગવાન શિવ.

તુંગનાથ મંદિર ઉપરાંત, ‘પંચ કેદાર’માં કેદારનાથ, રુદ્રનાથ, મધ્યમહેશ્વર અને કલ્પેશ્વરનો સમાવેશ થાય છે. કેદારનાથમાં ભગવાનનો ખૂંધ દેખાયો. રુદ્રનાથમાં પણ તેનું માથું; કલ્પેશ્વરમાં તેના વાળ; અને તેની નાભિ મેડમ મહેશ્વરમાં પ્રગટ થઈ હતી.

શિયાળામાં અન્ય સ્થળોએ જાય છે પૂજારી

શિયાળાની ઋતુમાં આ જગ્યા બરફથી ઢંકાયેલી હોય છે. તે દરમિયાન મંદિર બંધ કરવામાં આવે છે અને દેવતા અને પૂજારીઓની પ્રતિકાત્મક મૂર્તિને મુક્કુમતમાં લઈ જવામાં આવે છે. આ સ્થળ મુખ્ય મંદિરથી 19 કિલોમીટર દૂર છે. આ દરમિયાન ગામલોકો શિવને આખા ડ્રમ સાથે લઈ જાય છે અને ઉનાળામાં તેને પાછું રાખે છે. ભક્તો એપ્રિલ અને નવેમ્બર વચ્ચે મુખ્ય મંદિરની મુલાકાત લઈ શકે છે.

ભગવાન રામની કથા

પુરાણોમાં ભગવાન રામ સાથે તુગનાથનો સંબંધ પણ કહેવામાં આવ્યો છે. શ્રી રામ તુંગનાથથી દોઢ કિલોમીટર દૂર ચંદ્રશિલા ખાતે ધ્યાન કરવા આવ્યા હતા. એવું કહેવાય છે કે લંકાના રાજા રાવણને માર્યા પછી, શ્રી રામ પર બ્રહ્માની હત્યાના પાપનો આરોપ હતો. આ પાપમાંથી મુક્ત થવા માટે તેણે ચંદ્રશિલા પર્વત પર થોડો સમય રોકાઈને તપ કર્યું. ચંદ્રશિલાનું શિખર 14 હજાર ફૂટની ઉંચાઈ પર છે.