સુપ્રીમ કોર્ટે સ્ટાફ ભરતી અને પ્રમોશન માટે ઐતિહાસિક SC-ST અનામત નીતિ લાગુ કરી

(જી.એન.એસ) તા. 1

નવી દિલ્હી,

સામાજિક ન્યાય અને સમાવેશકતાને પ્રોત્સાહન આપવાના હેતુથી એક ઐતિહાસિક નિર્ણયમાં, ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે બિન-ન્યાયિક કર્મચારીઓના પદો માટે સીધી ભરતી અને પ્રમોશનમાં અનુસૂચિત જાતિ (SC) અને અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) માટે અનામત નીતિ સત્તાવાર રીતે લાગુ કરી છે. આ પગલું પ્રથમ વખત છે જ્યારે સર્વોચ્ચ અદાલતે આવી નીતિ અપનાવી છે, જે પોતાને અન્ય જાહેર સંસ્થાઓ અને અનેક ઉચ્ચ અદાલતો સાથે સંરેખિત કરે છે.

SC-ST અનામત હવે SC સ્ટાફ નિમણૂકોમાં અમલમાં આવશે

24 જૂન, 2025 ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટના તમામ કર્મચારીઓને જારી કરાયેલ એક પરિપત્રમાં 23 જૂન, 2025 થી અમલમાં આવેલી નવી અનામત નીતિના અમલીકરણની વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવી હતી. નીતિ અનુસાર:-

15% જગ્યાઓ SC ઉમેદવારો માટે અનામત રહેશે

7.5% જગ્યાઓ ST ઉમેદવારો માટે અનામત રહેશે

આ અનામત વહીવટી અને સહાયક સ્ટાફના હોદ્દાઓ પર સખત રીતે લાગુ પડે છે, ન્યાયાધીશોને નહીં. આ નીતિથી પ્રભાવિત પોસ્ટ્સમાં રજિસ્ટ્રાર, સિનિયર પર્સનલ આસિસ્ટન્ટ, આસિસ્ટન્ટ લાઇબ્રેરિયન, જુનિયર કોર્ટ આસિસ્ટન્ટ, જુનિયર કોર્ટ એટેન્ડન્ટ, ચેમ્બર એટેન્ડન્ટ અને અન્ય સમાન ભૂમિકાઓનો સમાવેશ થાય છે.

CJI ગવઈ ઐતિહાસિક સુધારાનું નેતૃત્વ કરે છે

ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડના અનુગામી, CJI જસ્ટિસ ગવઈ, જેઓ સમાવેશીતા પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતા માટે જાણીતા છે, તેમણે આ ઐતિહાસિક પગલાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં અને મંજૂરી આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.

CJI ગવઈને એમ કહેતા ટાંકવામાં આવ્યા હતા કે, “જો અન્ય સરકારી સંસ્થાઓ અને ઘણી હાઈકોર્ટમાં SC-ST અનામત પહેલાથી જ અસ્તિત્વમાં છે, તો સુપ્રીમ કોર્ટ શા માટે અપવાદ હોવી જોઈએ? અમારા ચુકાદાઓ લાંબા સમયથી હકારાત્મક પગલાંને ટેકો આપે છે; હવે સમય આવી ગયો છે કે આપણે આપણા વહીવટમાં તે સિદ્ધાંતને પ્રતિબિંબિત કરીએ.”

સુપનેટ ઇન્ટરનલ પોર્ટલ પર અનામત નીતિ અપલોડ કરવામાં આવી છે

જારી કરાયેલ પરિપત્ર મુજબ, મોડેલ રિઝર્વેશન રોસ્ટર અને રજિસ્ટર કોર્ટના આંતરિક ડિજિટલ પોર્ટલ, સુપનેટ પર અપલોડ કરવામાં આવ્યા છે, જે તમામ કોર્ટ સ્ટાફ માટે પારદર્શિતા અને સુલભતા સુનિશ્ચિત કરે છે.

કર્મચારીઓને રોસ્ટરની સમીક્ષા કરવા અને તાત્કાલિક સુધારા માટે રજિસ્ટ્રારને કોઈપણ વિસંગતતાઓની જાણ કરવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવ્યા છે.

નવી નીતિ હેઠળ આવરી લેવામાં આવેલા હોદ્દા

આરક્ષણ નીતિ વહીવટી અને તકનીકી ભૂમિકાઓની વિશાળ શ્રેણીને લાગુ પડે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:-

વરિષ્ઠ પર્સનલ આસિસ્ટન્ટ

સહાયક ગ્રંથપાલ

જુનિયર કોર્ટ આસિસ્ટન્ટ

જુનિયર કોર્ટ આસિસ્ટન્ટ કમ જુનિયર પ્રોગ્રામર

જુનિયર કોર્ટ એટેન્ડન્ટ

ચેમ્બર એટેન્ડન્ટ

આ મોડેલ રોસ્ટર આ પદો માટે સીધી ભરતી પ્રક્રિયાઓમાં અનામત ક્વોટા લાગુ કરવા માટે સ્પષ્ટ માર્ગદર્શિકા પ્રદાન કરે છે.

સંસ્થાકીય સમાનતા તરફ એક પગલું

સુપ્રીમ કોર્ટના આ પગલાને સંસ્થાકીય સમાનતા તરફના એક મોટા પગલા તરીકે આવકારવામાં આવી રહ્યો છે, જે ભારતની ન્યાયિક પ્રણાલીના ઉચ્ચતમ સ્તરે પારદર્શિતા અને સમાવેશકતા માટે એક ઉદાહરણ સ્થાપિત કરે છે. હકારાત્મક કાર્યવાહીના બંધારણીય આદેશ સાથે તેની રોજગાર પ્રથાઓને સંરેખિત કરીને, સર્વોચ્ચ અદાલતે ઐતિહાસિક રીતે હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા સમુદાયો માટે સમાન તકના સમર્થનમાં એક મજબૂત સંદેશ મોકલ્યો છે.