પ્રધાનમંત્રીની ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો પ્રજાસત્તાકની સત્તાવાર મુલાકાત અંગે સંયુક્ત નિવેદન

(જી.એન.એસ) તા. 5

ભારતીય પ્રજાસત્તાકના માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો પ્રજાસત્તાકના પ્રધાનમંત્રી માનનીય કમલા પ્રસાદ-બિસેસરના આમંત્રણ પર 3 થી 4 જુલાઈ 2025 દરમિયાન ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો પ્રજાસત્તાકની સત્તાવાર મુલાકાત લીધી હતી.

આ ઐતિહાસિક મુલાકાત – 26 વર્ષમાં કોઈ ભારતીય પ્રધાનમંત્રીની પ્રથમ દ્વિપક્ષીય મુલાકાત – 1845માં ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોમાં ભારતીય ઇમિગ્રન્ટ્સના આગમનની 180મી વર્ષગાંઠ સાથે સુસંગત હોવાથી તેનું ખૂબ મહત્વ હતું. તેણે ઊંડા સભ્યતા સંબંધો, જીવંત લોકો-થી-લોકોના સંબંધો અને સહિયારા લોકશાહી મૂલ્યોને પુનઃપુષ્ટિ આપી જે બંને દેશો વચ્ચે લાંબા સમયથી ચાલતી મિત્રતાનો આધાર બનાવે છે.

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ પ્રધાનમંત્રી કમલાને અભિનંદન આપ્યા. પ્રસાદ-બિસેસરને તેમની તાજેતરની ચૂંટણી જીત બદલ અભિનંદન આપ્યા હતા તેમજ ભારત અને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો વચ્ચેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત બનાવવામાં તેમના શાનદાર યોગદાનની પ્રશંસા કરી હતી.

ભારતની અંદર અને વૈશ્વિક સ્તરે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના અસાધારણ નેતૃત્વને માન્યતા આપતા, તેમને ઓર્ડર ઓફ ધ રિપબ્લિક ઓફ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો – દેશનો સર્વોચ્ચ રાષ્ટ્રીય સન્માન એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.

બંને પ્રધાનમંત્રીઓએ પરસ્પર હિતના દ્વિપક્ષીય, પ્રાદેશિક અને વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પર વ્યાપક ચર્ચા કરી હતી. બંને નેતાઓએ સંબંધોની ઊંડાઈ અને પહોળાઈ પર સંતોષ વ્યક્ત કર્યો અને આરોગ્ય, આઇસીટી, સંસ્કૃતિ, રમતગમત, વેપાર, આર્થિક વિકાસ, કૃષિ, ન્યાય, કાનૂની બાબતો, શિક્ષણ અને કૌશલ્ય વિકાસ જેવા ક્ષેત્રોમાં વ્યાપક-આધારિત, સમાવિષ્ટ અને ભવિષ્યલક્ષી ભાગીદારી બનાવવાના તેમના સંકલ્પને પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી.

બંને નેતાઓએ શાંતિ અને સુરક્ષા માટે આતંકવાદ દ્વારા ઉભા થયેલા સામાન્ય ખતરાનો સ્વીકાર કર્યો. તેમણે આતંકવાદની સખત નિંદા અને તેનો દૃઢ વિરોધ કર્યો. તેમણે જાહેર કર્યું કે સરહદ પાર આતંકવાદ સહિત આતંકવાદ માટે કોઈ વાજબીપણું હોઈ શકે નહીં. તેમણે ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, વિકાસ સહયોગ, શૈક્ષણિક, સાંસ્કૃતિક આદાનપ્રદાન, રાજદ્વારી તાલીમ અને રમતગમત સહિતના મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં મહત્વપૂર્ણ કરારો અને સમજૂતી કરાર (MoU) પર હસ્તાક્ષરનું સ્વાગત કર્યું. નેતાઓએ નવેમ્બર 2024માં યોજાયેલી બીજી ભારત-કેરિકોમ સમિટના પરિણામોને યાદ કર્યા અને તેમાં જાહેર કરાયેલી પહેલોના અમલીકરણને વેગ આપવા માટે પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી.

બંને દેશોએ ડિજિટલ ક્ષેત્રમાં સહયોગ વધારવામાં મજબૂત રસ દર્શાવ્યો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોને ભારતના મુખ્ય ડિજિટલ ચુકવણી પ્લેટફોર્મ, યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ (UPI) અપનાવનાર પ્રથમ કેરેબિયન દેશ બનવા બદલ અભિનંદન આપ્યા હતા. તેઓ ડિજીલોકર, ઇ-સાઇન અને ગવર્નમેન્ટ ઇ-માર્કેટપ્લેસ ( GeM ) સહિત ઇન્ડિયા સ્ટેક સોલ્યુશન્સના અમલીકરણમાં વધુ સહયોગ શોધવા માટે સંમત થયા. ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોએ રાજ્ય જમીન નોંધણી માટે સિસ્ટમના ડિજિટાઇઝેશન અને અપગ્રેડેશનમાં ભારત પાસેથી સમર્થનની વિનંતી કરી. નેતાઓએ એ પણ રેખાંકિત કર્યું કે ડિજિટલ શાસન અને જાહેર સેવા વિતરણ સમાવિષ્ટ વિકાસ, નવીનતા અને રાષ્ટ્રીય સ્પર્ધાત્મકતાના સક્ષમકર્તા તરીકે કાર્ય કરી શકે છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ શિક્ષણને ડિજિટાઇઝ કરવાના પ્રધાનમંત્રી પ્રસાદ-બિસેસરના મહત્વાકાંક્ષી વિઝનની પ્રશંસા કરી અને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના મુખ્ય શૈક્ષણિક કાર્યક્રમને ટેકો આપવા માટે 2000 લેપટોપ ભેટ આપવાની જાહેરાત કરી હતી. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના વિદ્યાર્થીઓને ભારત સરકાર દ્વારા ઓફર કરવામાં આવતા વિવિધ શિષ્યવૃત્તિ કાર્યક્રમો હેઠળ ભારતમાં ઉચ્ચ શૈક્ષણિક તકો શોધવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા.

નેતાઓએ કૃષિ અને ખાદ્ય સુરક્ષાને અન્ય પ્રાથમિકતા ક્ષેત્ર તરીકે ઓળખાવી. ભારતે ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના રાષ્ટ્રીય કૃષિ માર્કેટિંગ અને વિકાસ નિગમ (NAMDEVCO) ને ખાદ્ય પ્રક્રિયા અને સંગ્રહ માટે US$ 1 મિલિયનની કૃષિ મશીનરીની ભેટ આપી તેની પ્રશંસા કરવામાં આવી. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ એક પ્રતીકાત્મક સમારોહ દરમિયાન NAMDEVCOને મશીનરીનો પ્રથમ જથ્થો સોંપ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કુદરતી ખેતી, સીવીડ આધારિત ખાતરો અને બાજરીની ખેતીના ક્ષેત્રોમાં ભારતની સહાયની પણ ઓફર કરી હતી.

આરોગ્ય સંભાળના મોરચે, પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો સરકાર દ્વારા ભારતીય ફાર્માકોપીયાને માન્યતા આપવા બદલ પ્રશંસા કરી, જે ફાર્માસ્યુટિકલ ક્ષેત્રમાં ગાઢ સહયોગ અને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના લોકોને ભારતની ગુણવત્તાયુક્ત અને સસ્તી જેનેરિક દવાઓ તેમજ ભારતમાં તબીબી સારવારની જોગવાઈ માટે વધુ સારી પહોંચ સુનિશ્ચિત કરશે. તેમણે એવી પણ જાહેરાત કરી કે આગામી મહિનાઓમાં ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોમાં 800 વ્યક્તિઓ માટે પ્રોસ્થેટિક લિમ્બ ફિટિંગ કેમ્પનું આયોજન કરવામાં આવશે. પ્રધાનમંત્રી કમલા પ્રસાદ-બિસેસરે આરોગ્ય સંભાળ સહાય માટે પ્રધાનમંત્રી મોદીનો આભાર માન્યો, જે દવાઓ અને સાધનોથી આગળ આરોગ્ય સંભાળ સહયોગને આગળ વધારશે. તેમણે ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો વતી ભારત સરકાર તરફથી વીસ (20) હિમોડાયાલિસિસ યુનિટ અને બે (2) મરીન એમ્બ્યુલન્સના દાન બદલ આભાર વ્યક્ત કર્યો જેથી સારી ગુણવત્તાવાળી આરોગ્ય સંભાળ પૂરી પાડવામાં મદદ મળી શકે.

ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોએ ક્વિક ઇમ્પેક્ટ પ્રોજેક્ટ્સ પર એમઓયુ પર હસ્તાક્ષરનું સ્વાગત કર્યું, જે ભારતની સહાયથી ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોમાં સમુદાય વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સના સમયસર અને અસરકારક રીતે અમલીકરણને સક્ષમ બનાવશે.

પ્રધાનમંત્રી પ્રસાદ-બિસેસરે કોવિડ-19 રોગચાળાના મુશ્કેલ સમયમાં કિંમતી માનવ જીવન બચાવવામાં ભારતની અગ્રણી ભૂમિકાની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોને ભારતના ઝડપી પ્રતિભાવ અને કોવિડ રસીઓ અને તબીબી સાધનોના મૂલ્યવાન પુરવઠાની પ્રશંસા કરી. તેમણે ખાસ કરીને US$1 મિલિયનના ‘COVID-19 પ્રોજેક્ટમાં HALT (હાઇ એન્ડ લો ટેકનોલોજી)’ હેઠળ ભારતના સમર્થનની પ્રશંસા કરી, જેમાં મોબાઇલ હેલ્થકેર રોબોટ્સ, ટેલિમેડિસિન કીટ અને હેન્ડ હાઇજીન સ્ટેશનનો પુરવઠો સામેલ છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના ગઠબંધન ફોર ડિઝાસ્ટર રેઝિલિયન્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (CDRI) અને ગ્લોબલ બાયોફ્યુઅલ એલાયન્સમાં જોડાવાના નિર્ણયનું સ્વાગત કર્યું, જે આબોહવા કાર્યવાહી, સ્થિતિસ્થાપકતા નિર્માણ અને ટકાઉ વિકાસ પ્રત્યેની તેમની સહિયારી પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. નેતાઓએ આપત્તિ જોખમ ઘટાડવા માટે ભારત દ્વારા વિકસિત પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીઓમાં વધુ સહયોગની શક્યતા શોધવા સંમતિ આપી. ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો સરકારે વિદેશ મંત્રાલય અને CARICOM બાબતોના મુખ્યાલય માટે રૂફટોપ ફોટોવોલ્ટેઇક (PV) સિસ્ટમ પ્રદાન કરવા માટે ભારતની ગ્રાન્ટની ઓફરની પણ પ્રશંસા કરી હતી. પ્રધાનમંત્રી પ્રસાદ-બિસેસરે પ્રધાનમંત્રી મોદીની દૂરંદેશી ‘મિશન લાઇફ’ પહેલની પ્રશંસા કરી, જે સભાન વપરાશ અને ટકાઉ જીવનશૈલીને પ્રોત્સાહન આપે છે. તેમણે વૈશ્વિક નાગરિકોને આબોહવા પ્રત્યે સભાન વર્તન તરફ પ્રેરિત કરવામાં તેની સુસંગતતાને સ્વીકારી હતી.

ક્ષમતા નિર્માણને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો સાથે ભારતની ભાગીદારીના એક મહત્વપૂર્ણ સ્તંભ તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો પક્ષે તેમના યુવાનોના ક્ષમતા નિર્માણ માટે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વાર્ષિક 85 ITEC સ્લોટ ઓફર કરવાની પ્રશંસા કરી હતી. ભારતીય પક્ષે તેમના અધિકારીઓને મોટા પાયે તાલીમ આપવા માટે નિષ્ણાતો અને તાલીમાર્થીઓને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો મોકલવાની તૈયારી દર્શાવી હતી.
પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ફોરેન્સિક વિજ્ઞાન અને ન્યાય પ્રણાલીના ક્ષેત્રમાં ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓની ક્ષમતાઓના નિર્માણમાં ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોને ટેકો આપવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી, જેમાં તેમને તાલીમ માટે ભારત મોકલીને તેમજ ભારતના ટ્રેનર્સ અને નિષ્ણાતોને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો મોકલીને સમાવેશ થાય છે.

બંને નેતાઓએ બંને દેશોના વ્યવસાય સહાયક સંગઠનો વચ્ચે સીધા ચેનલોને પ્રોત્સાહન આપીને વધુ દ્વિપક્ષીય વેપાર અને રોકાણ આદાનપ્રદાનની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.

બંને નેતાઓએ દેશો વચ્ચે મજબૂત રમતગમત સંબંધો, ખાસ કરીને ક્રિકેટ માટેના સહિયારા જુસ્સાની ઉજવણી કરી હતી. તેમણે તાલીમ, પ્રતિભા વિનિમય, માળખાગત વિકાસ અને સંયુક્ત ક્ષમતા નિર્માણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રમતગમત સહયોગ પર એમઓયુ પર હસ્તાક્ષરનું સ્વાગત કર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોની મહત્વાકાંક્ષી યુવા મહિલા ક્રિકેટરોને ભારતમાં તાલીમ આપવાની તેમની ઓફરનો પણ પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો.

સાંસ્કૃતિક રીતે મહત્વપૂર્ણ પગલામાં, પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ભારતમાં ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના પંડિતોના એક જૂથને તાલીમ આપવાની જાહેરાત કરી હતી. આ પંડિતો ભારતમાં ‘ગીતા મહોત્સવ’માં પણ ભાગ લેશે. પ્રધાનમંત્રી કમલા પ્રસાદ-બિસેસરે આ પગલા માટે પ્રશંસા વ્યક્ત કરી અને ભારતમાં ઉજવણીઓ સાથે ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોમાં ગીતા મહોત્સવ સંયુક્ત રીતે ઉજવવાના ભારતીય પ્રસ્તાવને ઉત્સાહપૂર્વક સમર્થન આપ્યું હતું.

સાંસ્કૃતિક સહયોગ પર, બંને નેતાઓએ દ્વિપક્ષીય ‘સાંસ્કૃતિક વિનિમય કાર્યક્રમ’ની પ્રગતિશીલ ભૂમિકાની નોંધ લીધી, જેના દ્વારા 1997માં મહાત્મા ગાંધી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર કલ્ચરલ કોઓપરેશનની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. 2025-28ના સમયગાળા માટે આ કાર્યક્રમને નવીકરણ કરવા માટે એક સમજૂતી કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. નવીકરણ કરાયેલા એમઓયુ હેઠળ, ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો બંને દેશો સાથે સાંસ્કૃતિક સંબંધોને વધારવા માટે પર્ક્યુસન (સ્ટીલ પેન) અને અન્ય પ્રકારની સાંસ્કૃતિક અભિવ્યક્તિઓ પર કલાકારોને ભારતમાં મોકલશે. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ દેશભરમાં યોગ અને હિન્દી ભાષાને પ્રોત્સાહન આપવા બદલ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો સરકારનો આભાર માન્યો. તેમણે ભારતમાંથી યોગ પ્રશિક્ષકો મોકલવાની અને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના રાષ્ટ્રીય શાળા અભ્યાસક્રમમાં યોગનો સમાવેશ કરવા માટે સમર્થન આપવાની ઓફર કરી હતી.

બંને પ્રધાનમંત્રીઓએ યાદ કર્યું કે 30 મે 2025 એ 1845માં ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોમાં પ્રથમ ભારતીય ઇમિગ્રન્ટ્સના આગમનની 180મી વર્ષગાંઠ છે. તેમણે સાંસ્કૃતિક પર્યટન માટે નેલ્સન ટાપુના મહત્વ અને રાષ્ટ્રીય આર્કાઇવ્સમાં ભારતીય આગમન અને અન્ય રેકોર્ડના ડિજિટાઇઝેશનની જરૂરિયાતને માન્યતા આપી હતી. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોમાં ભારતીય ઇમિગ્રન્ટ્સની છઠ્ઠી પેઢીને ઓવરસીઝ સિટીઝનશિપ ઓફ ઇન્ડિયા (OCI) કાર્ડ આપવાના ભારત સરકારના નિર્ણયની પણ જાહેરાત કરી હતી.

બંને પ્રધાનમંત્રીઓએ વેસ્ટ ઈન્ડિઝ યુનિવર્સિટીમાં હિન્દી અને ભારતીય અભ્યાસમાં શૈક્ષણિક ચેરના પુનરુત્થાનનું સ્વાગત કર્યું, જે ભારત અને ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો વચ્ચે શૈક્ષણિક અને સાંસ્કૃતિક જોડાણોને વધુ ગાઢ બનાવવામાં મદદ કરશે અને આયુર્વેદના પ્રાચીન શાણપણ અને વારસાના પ્રસારને પ્રોત્સાહન આપશે.

બંને નેતાઓએ ભારત-ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો સંસદીય મિત્રતા જૂથને પુનર્જીવિત કરવાની જરૂરિયાત, ભારતમાં ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોના સંસદસભ્યોને તાલીમ આપવાની અને એકબીજાના દેશોમાં સંસદીય પ્રતિનિધિમંડળોની નિયમિત મુલાકાતો પર ભાર મૂક્યો હતો.

બંને પક્ષોએ પ્રાદેશિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય વિકાસ પર પણ ચર્ચા કરી અને શાંતિ, જળવાયુ ન્યાય, સમાવિષ્ટ વિકાસ અને વૈશ્વિક દક્ષિણના અવાજને મજબૂત બનાવવા પ્રત્યેની તેમની સહિયારી પ્રતિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. તેમણે બહુપક્ષીય મંચો પર આપવામાં આવેલા મૂલ્યવાન પરસ્પર સમર્થનની પ્રશંસા કરી હતી.

નેતાઓએ વર્તમાન વૈશ્વિક વાસ્તવિકતાઓને વધુ સારી રીતે પ્રતિબિંબિત કરવા માટે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના વિસ્તરણ સહિત સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં વ્યાપક સુધારાઓની જરૂરિયાતને પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી. વધતા જતા ભૂરાજકીય તણાવ અને વૈશ્વિક સંઘર્ષોને ઓળખીને, બંને નેતાઓએ આગળ વધવાના માર્ગ તરીકે સંવાદ અને રાજદ્વારી બનવાની હાકલ કરી. ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોએ વિસ્તૃત સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં કાયમી સભ્યપદ માટે ભારતની ઉમેદવારીને સંપૂર્ણ સમર્થન આપ્યું હતું. એ પણ સંમતિ થઈ કે ભારત 2027-28ના કાર્યકાળ માટે યુએન સુરક્ષા પરિષદમાં અસ્થાયી બેઠક માટે ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોની ઉમેદવારીને સમર્થન આપશે; જ્યારે ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો 2028-29ના કાર્યકાળ માટે ભારતની ઉમેદવારીને સમર્થન આપશે.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોની સરકાર અને લોકોનો તેમના અસાધારણ આતિથ્ય માટે હૃદયપૂર્વક આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો. તેમણે પ્રધાનમંત્રી કમલા પ્રસાદ-બિસેસરને પરસ્પર અનુકૂળ સમયે ભારતની મુલાકાત લેવા આમંત્રણ આપ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રી કમલા પ્રસાદ-બિસેસરએ પ્રધાનમંત્રી મોદીને પરસ્પર અનુકૂળ સમયે ફરીથી ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોની મુલાકાત લેવા આમંત્રણ પણ આપ્યું હતું. નેતાઓ સંમત થયા કે ભારતીય પ્રજાસત્તાકના પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોની અત્યંત સફળ સત્તાવાર મુલાકાતના પરિણામથી બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય સંબંધોના નવા યુગનો માર્ગ મોકળો થાય છે અને મજબૂત, સમાવિષ્ટ અને દૂરંદેશી ભારત-ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો ભાગીદારી પ્રત્યેની તેમની સહિયારી પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ મળે છે.